شمارش معکوس برای ریشه‌کنی بیسوادی در ایران
فرمان تشکیل نهضت سوادآموزی در روز هفتم دی ماه سال ۱۳۵۸ از سوی امام خمینی (ره) صادر شد و به این ترتیب یک جریان مردمی برای از بین بردن بیسوادی به راه افتاد، مردمان بسیاری به خیل باسوادان پیوستند تا جایی که امروز نرخ باسوادی به ۹۷.۱ درصد رسیده و شاید بتوان گفت فاصله زیادی با ریشه‌کنی بیسوادی نداریم. نهضت سوادآموزی عمری به بلندای انقلاب اسلامی دارد و نهالی است که همپای انقلاب رشد کرده و در جای جای ایران اسلامی ریشه دوانیده است.
به گزارش خبرگزاری خبرشهر، تا آخرین سال‌های سقوط رژیم شاهنشاهی خیل عظیمی از کودکان لازم‌التعلیم از امکان ورود به مدارس محروم بودند و به همین دلیل روزبه‌روز با توجه به روند صعودی رشد جمعیت بر تعداد بیسوادان جامعه افزوده می‌شد؛ به‌طوری‌که طبق سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی، از کل جمعیت ۲۷.۱ میلیون نفری شش سال به بالا ۱۴.۲ میلیون نفر (۵۲.۵ درصد) بی‌سواد بوده‌اند.
تاسیس نهضت سوادآموزی در سال ۵۸ با هدف از بین بردن بیسوادی
افزایش ۱۱ میلیونی باسوادان در سال ۶۵
یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و با توجه به اهمیت و ضرورت سوادآموزی، به‌فرمان امام خمینی در دی‌ماه ۱۳۵۸ نهضت سوادآموزی تأسیس شد. در اساسنامه نهضت سوادآموزی، هدف از تشکیل این نهاد از بین بردن بیسوادی در کشور اعلام شد و در این اساسنامه که در سال ۱۳۶۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، نهضت سازمانی وابسته به وزارت آموزش‌وپرورش اعلام شد.
در این اساسنامه قید شد که سرپرست نهضت به‌عنوان معاون وزیر آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان انجام وظیفه کند. پس از تأسیس نهضت سوادآموزی تا سال ۱۳۶۵ نزدیک به ۱۱ میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از ۴۷.۵ به حدود ۶۱.۸ درصد رسید. لیکن به علل گوناگون ازجمله رشد سریع جمعیت و فقدان امکانات آموزشی برای همه خردسالان، قدر مطلق بیسوادی نه‌تنها کاهش نیافته بلکه حدود ۶۰۰ هزار نفر نیز افزایش داشت.
براساس کتاب منتشر شده از سوی سازمان نهضت سوادآموزی در دی ماه سال ۱۴۰۰، با اجرای طرح بسیج عمومی سوادآموزی در سال ۱۳۶۹ و آموزش بیش از ۴.۱ میلیون نفر بی‌سواد مطلق در طول یک دهه، در سال ۱۳۷۵ نرخ باسوادی در ایران به ۷۹٫۵ درصد رسید (۱۸ درصدافزایش). این افزایش در سرشماری ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ به ترتیب تا ۸۴.۶ درصد، ۸۴.۸ درصد و ۸۷.۶ درصد ادامه پیدا کرد و در برآورد سال ۱۴۰۰ این رقم به ۹۰.۵ درصد (در گروه سنی شش سال و بالاتر) افزایش یافت.
نزدیک شدن به ریشه‌کنی بی سوادی در کشور
وجود ۴میلیون بی‌سواد مطلق و کم‌سواد؛ رفع بی سوادی این افراد کار سختی است
درحال حاضر مسئولان سازمان نهضت سوادآموزی اعلام می کنند که نرخ باسوادی در ایران به ۹۷.۱ درصد (در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال) رسیده است. علیرضا عبدی، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی در این باره می گوید: «اکنون در مقطع زمانی ویژه‌ای از جریان نهضت سوادآموزی قرار داریم و شمار بیسوادان باقی مانده نسبت به گذشته کاهش قابل توجهی پیدا کرده و به ریشه‌کنی بیسوادی نزدیک شده‌ایم. بر اساس آمارها بیش از چهار میلیون نفر بی‌سواد مطلق یا کم‌سواد در کشور که یک میلیون و ۷۰۰ هزار بی سواد مطلق در کشور در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال داریم و باسواد کردن این افراد کار بسیار سختی است.»
تجزیه‌وتحلیل وضعیت سواد در کشور
بررسی و مطالعه نتایج شش سرشماری نفوس و مسکن انجام شده در چهاردهه گذشته موارد ذیل را نشان می‌دهد:
– افزایش درصد باسوادی در گروه سنی شش سال و بالاتر
جمعیت شش سال و بالاتر کشور بالغ‌بر ۷۱ میلیون و ۵۰۶ هزار و ۳۹۲ شمارش شده است که ۶۲ میلیون و ۶۶۶ هزار و ۷۶۰ نفر آنها خود را باسواد و هشت میلیون و ۷۹۵ هزار و ۵۵۳ نفر فاقد سواد اعلام کرده‌اند. بر این اساس درصد باسوادی از ۴۷.۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده و در برآورد سال ۱۴۰۰ به عدد ۹۰.۵ درصد افزایش یافته است.
به‌عبارت‌دیگر میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بالغ‌بر ۴۲.۵ درصد افزایش یافته است.
screenshot 20230206 120301 chrome
– افزایش درصد باسوادی در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله
کل جمعیت ۴۹-۱۰ ساله ۵۱ میلیون و ۷۳۱ هزار و ۳۳۴ نفر بوده‌اند که از این رقم تعداد ۴۹ میلیون و شش هزار و ۷۹۶ نفر باسواد، دو میلیون و ۶۹۲ هزار و ۳۸۹ نفر بی‌سواد و ۳۲ هزار و ۱۴۹ نفر اظهار نشده بوده‌اند. درصد باسوادی در این جمعیت حدود ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ بوده است، درحالی‌که طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ این رقم به ۹۴.۷ درصد رسیده است و قریب به ۴۶ درصد رشد نشان می‌دهد و این رقم در برآورد سال ۱۴۰۰ به رقم ۹۷.۱ درصد افزایش یافته است.
screenshot 20230206 120911 chrome
– کاهش فاصله درصد باسوادی بین زنان و مردان
در راستای تحقق هدف ایجاد عدالت جنسیتی در سوادآموزی همچنین ضمانت دسترسی کامل و عادلانه دختران به آموزش پایه باکیفیت مناسب در سال‌های مورد مطالعه با اختصاص حدود ۸۰ درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به دختران و زنان بخصوص در مناطق روستایی موجب شده شاخص سواد در قشر زنان با شتاب بیشتری افزایش پیدا کند، به‌طوری‌که نتایج سرشماری انجام شده در بین سال‌های ۱۳۵۵ لغایت سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد تفاوت نرخ باسوادی در بین زنان و مردان از ۲۳.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به حدود ۶.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته و این رقم در برآورد سال ۱۴۰۰ به کمتر از ۶.۱ درصد رسیده است.
screenshot 20230206 125009 chrome
– کاهش فاصله درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی
به‌منظور تحقق عدالت آموزشی و کاهش اختلاف سواد بین مناطق شهری و روستایی کشور، اختصاص حدود ۵۵ درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به مناطق روستایی در ۳۹ سال گذشته، موجب شده شاخص سواد در مناطق محروم کشور بهبود پیدا کند، به‌طوری‌که طبق سرشماری‌های انجام شده بین سال‌های ۱۳۵۵ لغایت ۱۳۹۵ میزان باسوادی مناطق شهری از ۶۵.۴ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۰.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ افزایش یافته است.
در همین زمان نرخ باسوادی مناطق روستایی از ۳۰.۵ به ۷۸.۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر میزان افزایش باسوادی در مناطق روستایی با شتاب بیشتری صورت گرفته است و تفاوت درصد باسوادی در بین مناطق شهری و روستایی از ۳۴.۹درصد سال ۱۳۵۵ به حدود ۱۲.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته و این رقم در برآورد سال ۱۴۰۰ به ۱۱ درصد رسیده است.
