شبکه های اجتماعی، مزایا و معایب
مقدمه خبر شهر _ اینترنت امروزه امکان کاملاً غیر منتظره برقراری ارتباطات بین افراد و شهروندان را فراهم نموده است؛ امری که در گذشته و در تاریخ روابط بین الملل در تئوری و در عمل به یک رؤیا شبیه بود، اینترنت به کلی این خط سیر را تغییر داده و امکان برقراری ارتباطات بین افراد […]
مقدمه
خبر شهر _ اینترنت امروزه امکان کاملاً غیر منتظره برقراری ارتباطات بین افراد و شهروندان را فراهم نموده است؛ امری که در گذشته و در تاریخ روابط بین الملل در تئوری و در عمل به یک رؤیا شبیه بود، اینترنت به کلی این خط سیر را تغییر داده و امکان برقراری ارتباطات بین افراد و گروه های یک اجتماع با افراد و گروه های جوامع دیگر را مهیا كرده است و طبیعی است که این امر اثراتی جهانی از خود به جای خواهد گذاشت.
امروزه، شهروندان جوامع مختلف با درنوردیدن مرزهای جغرافیایی میتوانند عقاید، نظرات و اطلاعات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از این رهگذر، به خلق قلمرو عمومی جهانی بپردازند که میتواند کاملا مجزا، و در مواردی متناقض، با قلمروهای ارتباطی در سطوح دیپلماتیک و دولتی باشد، که این تکنولژی و پیشرفت ضمن مزایایی که دارند دارای معایبی نیز میباشند که به وسیله مقاله زیر به پاره ای از مزایا و معایب شبکه های اجتماعی می پردازیم.
Social Network یا شبکه اجتماعی چیست؟
شبکه اجتماعی در علوم اجتماعی به بررسی روابط بین انسانها، گروههای انسانی و سازمانها می پردازد لازم به ذکر است مبحث شبکه اجتماعی و شبکه اجتماعی مجازی بسیار نزدیک ولی متفاوت هستند و در حیطه جامعه شناسی و بسیاری از علوم قابل بحث می باشند.
شبکه اجتماعی مجازی مثل هر شبکه اجتماعی از اجتماع و روابط انسانها در اجتماع تشکیل شده، تعداد روابط در یک شبکه یا اندازه شبکه در تعریف آن مهم نیست بلکه ممکن است نوع آن را تغییر دهد، کوچکترین اجتماع انسانی از 2 نفر تشکیل می شود.
اجتماع چیست؟
در نظر بگرید 2 شخصی که بایکدیگر رابطه شغلی دارند هر کدام در همان زمان با شخص دیگری ارتباط عاطفی، خانوادگی، تجاری و … دارند و در مرحله بعد باز هر کدام از این افراد که با 2 نفر اول ارتباط دارند با اشخاص دیگری ارتباطات دیگری دارند و این زنجیره ارتباطات مسلسل وار تکرار می شود، که به هر کدام از این ارتباطها یک گره گفته می شود و تعداد این گره ها اندازه یک شبکه اجتماعی را نمایش می دهد.حال اگر این افراد در یک محل مثل یک دهکده حضور فیزیکی داشته باشند این اجتماع کاملا ملموس خواهد بود. ممکن است در یک جامعه انواع ارتباط یکطرفه وجود داشته باشد و افراد بدون تمایل به داشتن ارتباط در کنار یکدیگر به شکل ناخواسته در شبکه اجتماعی قرار بگیرند.
شاید برای شما جالب باشد که سعدی خیلی پیش از این در گلستان معروفش به شبکه اجتماعی و مهندسی اجتماعی به نثر فارسی اشاره کرده باشد.رازی که نهان خواهی با کس در میان منه و گر چه دوست مخلص باشد،که مر آن دوست را نیز دوستان مخلص باشد، همچنین مسلسل از کنار هم قرار دادن کلمات شبکه و اجتماع نمی توان به معنی کاملی برای شبکه های اجتماعی رسید ولی برداشت کلی از آن در ذهن نقش خواهد بست، واقعیت این است که شبکه اجتماعی از ابتدای بشریت وجود داشته ولی نوع مجازی آن که در ابتدای قرن 21 نمایان شده نمونه ای است که با ظهور اینترنت، اصطلاح معروف دهکده جهانی را ترجمه کرده.شبکه های اجتماعی مجازی هم مثل سایر اجتماعات می توانند دسته بندی های مختلفی داشته باشند از جمله خصوصی، عمومی، تفریحی، تخصصی….،
شبکه اجتماعی مجازی چیست؟
شبکه اجتماعی مجازی زنجیره ای از ارتباطات و گره های شبکه اجتماعی یا حضور غیر فیزیکی افراد در یک محل مجازی است.
در شبکه اجتماعی مجازی ارتباط افراد و سازمانها یا گروهها رو در رو و بدون واسطه نیست بلکه به ابزاری به نام اینترنت بستگی دارد. اینروزها وقتی صحبت از شبکه اجتماعی در اینترنت می شود در واقع در حال صحبت از نوع مجازی و غیر قابل لمس شبکه ای از ارتباطات انسانی هستیم . همزمان با ظهور شبکه های اجتماعی مجازی اصطلاحات جدیدی مثل رسانه اجتماعی و مهندسی اجتماعی نیز به گوش می خورند.
Social Media یا رسانه اجتماعی یا رسانه شبکه اجتماعی چیست؟
رسانه اجتماعی بدون وجود اینترنت و شبکه اجتماعی مجازی بی معنا خواهد شد و در واقع رسانه اجتماعی (سوشیال مدیا) ابزارهای نرم افزاری تحت وبی را می گویند که به کاربران اجازه به اشتراک گذاری، ایجاد یا استفاده از محتوای تولید شده را می دهد و در واقع رسانه اجتماعی بستر یا باعث تشکیل یک شبکه اجتماعی می شوند یا ابزاری است که در یک شبکه اجتماعی برای به اشتراک گذاری محتوا استفاده می شود.
ب- مزاياي شبکه های اجتماعی
انتشار سریع و آزادانه اخبار و اطلاعات، افزایش قدرت تحلیل و تقویت روحیه انتقادی
اخبار شبکههای اجتماعی بدون سانسور منتشر میشوند و این میتواند یک مزیت تلقی شود؛ هرچند امکان تکثیر اطلاعات مخدوش و نادرست نیز در این شبکهها بیش از نسل قبلی رسانهها است. البته امکان مقایسه و تحلیل اطلاعات برای مخاطبان وجود دارد و نباید بنا را بر اعتماد به هر آنچه در این شبکهها تولید و بازنشر میشود، گذاشت. تحلیل اخبار متناقضی که در این نوع پايگاهها منتشر میشود، قدرت نقد و نگاه عمیقتر به مسائل اجتماعی را فراهم میکند. این نوع پايگاهها به مخاطبان خود فرصت میدهند تا از تبعیت کورکورانه فاصله گرفته و در درازمدت به خرد نقادانه روی آورند.
امکان عبور از مرزهای جغرافیایی و آشنایی با افراد، جوامع و فرهنگ های مختلف
امروزه شبکه هاي اجتماعي، مهد تمدن ها و فرهنگ هاي مختلف بشري است. وجود زبان هاي مختلف در رسانه هاي اجتماعي، امکان حضور تمام افراد جامعه را فراهم مي کند که مي توانند فرهنگ حاکم بر جامعه خود را به معرض ديد عموم بگذارند. اينکه يک جوان بتواند با امثال خود در کشورهاي ديگر جهان ارتباط برقرار كند، باعث ميشود تا اين رسانه ها به مکاني تبديل شوند که وي بتواند فرهنگ ها و آداب و رسوم کشور خود را به ديگران معرفي کند و به اشتراک بگذارد. همچنين در اين شبکه ها ايدههاي جديد جهت گسترش جامعه، معرفي شده و مورد بحث قرار ميگيرند. سازمانها نيز ميتوانند فرهنگ و ديدگاه خود را در معرض ديد تمام جوامع قرار دهند.
شکل گیری و تقویت خرد جمعی
يکي از شاخصه هاي مهم شبکه هاي اجتماعی مجازي، پديدار شدن خرد جمعي است. خرد جمعي به جريان سيال و پوياي قوه تفکر و ذهن کاربران حاضر در چنين محيط هايي اطلاق مي شود که به مثابه يک پردازشگر عظيم، اطلاعات را پردازش و پايش مي کند. همانند دنياي ابر کامپيوترها که قدرت پردازشي آنها، از ترکيب چندين پردازشگر منفرد حاصل مي شود، نيروي تفکر و ذهن کاربران شبکه اجتماعی، به مدد تعاملات اجتماعي اينترنتي و بهره گيري از ابزارهاي اينترنتي با يکديگر ترکيب و همراه مي شوند و نيرويي عظيم با قدرت پردازشي بالا پديد مي آورند. اين مطلب بهخوبي ضرب المثل بزرگمهر را که گفته است «همه چيز را همگان دانند» در ذهن تداعي مي کند.
امکان بیان ایده ها به صورت آزادانه و آشنایی با ایده ها، افکار و سلیقه های دیگران
شبکه های اجتماعی، ارسال بازخورد از سوی مخاطب و همکاری و همگامی کاربران با همدیگر را تسهیل کرده و آنها را به مشارکت در بحث ها تشویق میکنند. این شبکه ها مرز و خطکشی بین رسانه و مخاطب را از بین بردهاند. اغلب شبکه های اجتماعی برای مشارکت اعضا و دریافت بازخورد، باز هستند. آنها رأی دادن، کامنت گذاشتن و به اشتراکگذاری اطلاعات را تشویق میکنند. بهندرت مانعی برای تولید و دسترسی به محتوا در این وب سایت ها وجود دارد. رسانههای سنتی عمل انتشار را انجام میدادند و محتوا را برای مخاطب ارسال میکردند؛ ولی در رسانههای اجتماعی فضایی برای گفتگو و محاوره دوطرف وجود دارد و جریان ارتباطی از حالت یکسویه به دوسویه تغییر پیدا کرده است.
کارکرد تبلیغی و محتوایی
حضور افراد در شبکههای اجتماعی، احتمال مشارکتها و کنشهای اجتماعی را در آنان افزایش میدهد. پس هر چه پیوند افراد و اعضا درشبکهها، بیشتر و انبوهتر باشد، همراهی و تعاملات و نزدیکی دیدگاهها و حرکت همسو و مشترک، محتملتر خواهد شد. از این رو، استفاده از چنین فضایی برای معرفی و تبلیغ و همچنین هم راستایی مخاطبان در جهت اهداف رسانه ای خود، نقش بسيار و تأثیر بالایی دارد.
ارتباط مجازی مستمر با دوستان و آشنایان
شبکههای اجتماعی در اینترنت، موجب گستردهتر شدن دامنه ارتباطات ما شده است. ما میتوانیم آشنایانی را که مدت بسیاری است از آنها خبر نداریم یا از آنها بسیار دور هستیم، در فضای مجازی پیدا کنیم و معاشرتمان را با آنان از سر بگیریم. دوستانی را که زمان درازی است ندیدهایم، بار دیگر میبینیم و در مجموعهای گستردهتر، به دوستیمان ادامه میدهیم. میتوانیم از کتابها، فیلمها، سلایق و عقاید یکدیگر استفاده کنیم و آنها را با سایر دوستانمان به اشتراک بگذاریم؛ آن هم با چند کلیک. در حالی که این کارها، پیشتر بسیار وقتگیر بودند و نیاز به حوصله فراوانی داشتند و همه اینها در نهایت، به رشد فکری و تکامل دستهجمعی کاربران کمک میکند.
تبلیغ و توسعه ارزش های انسانی و اخلاقی در عرصه جهانی
گرچه به علت غلبه ابعاد دیگر شبکه های اجتماعی، بعد ارزشی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است، اما بهجرأت می توان گفت که یکی از قابلیت های مهم شبکه های اجتماعی که تاکنون مورد غفلت واقع شده ، فراهم کردن فضایی بین المللی جهت تبلیغ و اشاعه ارزش های دینی، اعتقادی، انسانی و اخلاقی است. بسیاری از کاربران شبکه های اجتماعی افرادی هستند که در صورت تبلیغ صحیح ارزش های اخلاقی و انسانی، از آن استقبال کرده و تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.
یکپارچه سازی بسیاری از امکانات اینترنتی و وبی
مزیت اصلی شبکههای اجتماعی، یکپارچهسازی امکانات پايگاههاي مختلف است. امکاناتی از قبیل ایجاد صفحات و پروفایلهای شخصی، ساخت وبلاگها، جستجوی اینترنتی، اطلاع از اخبار و رویدادها و شرکت در فضاهای گفتگو (چترومها و فرومها) و فضا برای آپلود فایلها که تا پیش از این کاربران برای استفاده از هر کدام از آنها باید عضو سایتی میشدند، اکنون از طریق تنها یک عضویت ساده، امکانپذیر است. وبسایتهای شبکه اجتماعی، محل ارائه خدمات جدید در قالبهای مختلف هستند. این وبسایتها بهراحتی با پايگاههاي اينترنتي بزرگ دنیا مانند: گوگل، یاهو و حتی پايگاههاي تخصصی، لینک داخلی برقرار میکنند و از امکانات آنها در وبسایت خود استفاده میکند.
توسعه مشارکت های مفید اجتماعی
ایجاد انسجام اجتماعی در بین مردم و تسریع در سازماندهی فعالیت های مفید سیاسی و اجتماعی، از آثار مثبت شبکه های اجتماعی است.
افزایش سرعت در فرایند آموزش و ایجاد ارتباط شبانه روزی بین استاد و شاگرد
بی شک، شبکه های اجتماعی اینترنتی نقش بسیار موثری در توسعه آموزش های تخصصی و عمومی دارند. گرچه به علت عدم امکان نظارت علمی، بسیاری از محتواهای اینترنتی هنوز به مرتبه قابل قبولی از اعتبار علمی نرسيده اند، اما در عین حال شبکههای اجتماعی یکی از عرصه های اینترنتی هستند که کاربران بی شمار آنها به صورت خودجوش اقدام به آموزش و انتقال دانسته های تخصصی و عمومی خويش به دیگران می کنند. علاوه بر این، شبکه های اجتماعی علمی و آموزشی نیز به صورت تخصصی و با هدف آموزش از راه دور یا همان آموزش مجازی، مشغول فعالیت هستند. با استفاده از شبکه های اجتماعی آموزشیِ مجازی، دانشآموزان و دانشجویان می توانند دامنه فرآیند یادگیری خود را در هر لحظه که نیازمند سؤال و برقراری رابطه با استاد یا سایر دانشجویان همرشته ای باشند، به خارج از محدودههای کلاس گسترش دهند.
افزايش اعتماد، صميميت و صداقت در فضاي سايبر
مردم در گذشته استفاده از فضاي تعاملي مانند چت را تجربه کرده اند؛ اما در اين فضا، کاربران کمتر شخصيت و هويت خود را بهدرستي اعلام مي کنند و از نام ها و شخصيت هاي مستعار استفاده مي کنند؛ زيرا به اين فضا اعتماد لازم را براي بازگو کردن حقيقت ندارند. با شکل گيري وب سايت هاي شبکه ماي اجتماعی مانند :اسپيس، اورکات، فيس بوک، توييتر و… مردم صداقت را جهت پيداکردن دوستان قديمي، لذت استفاده از علم و… به همراه اعتماد واقعي به دست آوردند. به گفته بيشتر کارشناسان تا قبل از به وجود آمدن شبکههاي اجتماعي، موضوع اعتماد و صميميت فضاي سايبر در سراسر دنيا لمس نشده بود؛ ولي زماني که شبکههايي مانند اورکات و فيس بوک پا به عرصه اينترنت گذاشتند، مردم با اعتماد به این پايگاهها باعث گسترش صميميت در بين يکديگر شدند.
پیامدهای منفی شبکه های اجتماعی
شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب
به علت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، یکی از مهم ترین پیامدهای منفی این شبکه ها، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذبی خواهد بود که توسط برخی از اعضای این شبکه ها و با اهداف خاص و غالباً سیاسی منتشر می شود.
تبلیغات ضد دینی و القاي شبهات
در شبکه های اجتماعی اینترنتی نیز مانند سایر رسانه ها، افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده و با شیوه های مخصوص، اقدام به تبلیغات ضد دینی و حمله به اعتقادات مذهبی می نمایند. گاه پس از تحقیق و ریشه یابی درمی یابیم که هدف اصلی گردانندگان برخی از این شبکه ها، دین زدایی و حمله به مقدسات بوده است.
نقض حریم خصوصی افراد
معمولاً شبکه های اجتماعی ابزارها و امکاناتی را در اختیار کاربران خود قرار می دهند تا آنها بتوانند تصاویر و ویدئوهای خويش را در صفحه شخصی خود قرار دهند. همین طور، کاربران می توانند اطلاعات شخصی خود را نیز در اين شبكهها قرار دهند.
در اغلب شبکه های اجتماعی، برای حفظ حریم خصوصی افراد راه کارهایی ارائه شده است؛ برای مثال، دسترسی به تصاویر و اطلاعات را با توجه به درخواست کاربر محدود می نمایند و یا اجازه مشاهده پروفایل کاربر را به هر کسی نمی دهند؛ ولی این راه ها کافی نیستند. مشکلاتی از قبیل ساخت پروفایل های تقلبی در شبکه های اجتماعی و عدم امکان کنترل آنها به دلیل حجم بالای این هرزنامهها، باعث ميشود كه افرادی با پروفایلهای تقلبی به شبکه های اجتماعی وارد شوند و با ورود به حریمهای خصوصی افراد مورد نظر، تصاویر و اطلاعات آنها را به سرقت برده و شروع به پخش تصاویر در اینترنت كنند.
انزوا و دور ماندن از محیط های واقعی اجتماع
جامعه مجازی، هیچ وقت جایگزین جامعه واقعی نخواهد گردید؛ بلکه به عنوان تسهیل کننده تجارب اجتماعی عمل خواهد كرد. تسهیلات ارتباطی به ما امکان میدهد تا در سطح جهانی و از راه دور به شیوهای جدید با اجتماعاتی كه منافع مشتركی داریم، بپیوندیم. در نتیجه، با پیوستن به این «اجتماعات از راه دور» قادر خواهیم بود تا در دنیای واقعی نیز روابط اجتماعی بهتری با همسایگان، همکاران و سایر شهروندان جامعه واقعی برقرار سازیم.
تأثیرات منفی رفتاری
هر شبکه اجتماعی فرهنگ ارتباطاتی خاص خود را دارد، یعنی منش و گفتار مخصوص و منحصر به فردي را برای خود برگزیده است. البته میتوان شبکه هایی را یافت که فرهنگ ارتباطاتی تقلیدی برای خود برگزیده اند. فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی میشود که شامل: برخورد، تکيه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و… است. بدون تردید، میزان تأثیرپذیری فرد از این محیط، صفر مطلق نخواهد بود. پس هر شبکه اجتماعی، هویت مطلوب خود را ترویج میکند.
مثلاً در سایت هایی مثل فیس بوک و فرندفید و تويیتر، کاربر در کنار اینکه عضو جامعه بزرگ پايگاه مورد نظر است، در گروه و شبکه های اجتماعی کوچکتری نیز عضو می شود. هر کدام از این گروه ها وابستگی خاص خود را دارند و به تبع، فرهنگ ارتباطاتی مخصوص. پس فرد در تأثیرپذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها بر خود لازم می بیند که هویت ارتباطاتی خود، يعني سبک و هویت کنش های کلی خويش در ارتباط با دیگران را تغییر دهد؛ هر چند این تغییر هویت موقت و محدود به زمان و مکان خاصی باشد؛ ولی بدون تردید در هویت واقعی فرد بیتأثیر نخواهد بود و به طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخود آگاه فرد تاثیر می گذارد. هویت ارتباطاتی فرد نیز چیزی نیست که به ضمیر ناخودآگاه مرتبط نباشد.