جولان بیآبی در تهران/جیرهبندی آب نزدیک است؟
طی دو سال گذشته تهران به عنوان پرمصرفترین شهر کشور در حوزه آب شناخته شد و با توجه به اینکه ترسال بودیم، مشکل خاصی به وجود نیامد اما امسال ماجرا با دو سال پیش تفاوت دارد چراکه اگر روال به همین صورت پیش برود، تشنگی مهمان پایتخت نشینان خواهد شد.
هرچند که طی دو سال گذشته اقدامات نسبتا خوبی در تهران برای حل چالش آب انجام شده اما با توجه به تغییر اقلیم و قرار گرفتن در سالی خشک شرایط تامین آب تهران دشوار شده است، از این رو و برای جویا شدن وضعیت تامین منابع آبی به سراغ محمدرضا بختیاری – مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران رفتیم، مشروح این گفت و گو به شرح زیر است.
– لطفا در ابتدا در مورد وضعیت منابع آبی تهران توضیح دهید و بفرمایید شرایط تامین آب در تابستان امسال تا چه میزان دشوار خواهد بود؟
همانطور که میدانید امسال به لحاظ میزان بارندگی سال ویژه ای است تا جایی که در طول ۵۰ سال اخیر چنین وضعیتی را نداشتیم و کمترین میزان بارندگی را طی این سال ها در کشور تجربه می کنیم به طوری که میزان بارندگی هیچکدام از استان ها به سال قبل نرسید.
کاهش ۳۷ درصدی بارندگی ها در تهران
استان تهران نیز ۳۷ درصد نسبت به سال آبی گذشته کاهش بارندگی را تجربه کرد البته این شرایط در کل کشور همه گیر است حتی برخی استانها وضعیت بدتری نسبت به تهران دارند اما به هر حال نکته ای که وجود دارد این است که نه تنها نسبت به سال قبل میزان بارشها منفی بوده بلکه نوع بارش و تراکنش نیز متفاوت بوده است.
درواقع ذخیره برف تعیین کننده ذخایر سدهای تهران است، امسال متاسفانه تقریبا ذخیره برفی بسیار کم و در برخی نقاط نزدیک به صفر بوده به ویژه در شرق استان تهران ذخیره برفی بسیار پایین است و سدهای ماملو و لتیان آسیب پذیر شده اند.
حجم ذخایر سدهای تهران در سال گذشته حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب بوده اما اکنون این عدد به ۸۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته است یعنی نسبت به سال قبل حدود ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری آب شرب سدهای تهران را داریم. ضمن اینکه امسال به دلیل گرمای زودرس و افزایش دما میزان مصرف مردم نیز افزایش یافته است.
دو عامل کرونا و گرما باعث شده که میزان مصرف در استان تهران به ویژه شهر تهران افزایش یابد، در حال حاضر حدود سه میلیون ۵۰۰ هزار مترمکعب مصرف آب شرب شهر تهران است.
– میزان مصرف نسبت به سال گذشته چه میزان افزایش پیدا کرده است؟
میزان مصرف نسبت به سال قبل در حد دو تا سه درصد افزایش یافته و یکی از نقاط امیدواری ما این است که بیش از این میزان افزایش مصرف نداشته باشیم. البته باید گفت که از اسفند سال ۱۳۹۸ به دلیل شیوع بیماری کرونا افزایش مصرف شهر تهران سیر صعودی بالایی پیدا کرد، قبل از شیوع این ویروس عمدتا در اول خرداد این میزان مصرف وجود داشت اما از ابتدای سال ۱۳۹۸ تا کنون هیچ روزی میزان مصرف کمتر از سه میلیون نبوده و به طور کلی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مصرف آب شرب در تهران به دلیل ویروس کرونا افزایش یافته است.
– یکی از طرح های وزارت نیرو برای کاهش مصرف اجرای طرح آب امید بود، لطفا درباره نحوه اجرای این طرح در تهران توضیح دهید و آیا اجرای این طرح در تهران برای تحقق اهداف درنظرگرفته شده موثر بوده است؟
بر اساس طرح آب امید قرار بود افرادی که یک سوم حد متوسط و یا کمتر مصرف آب دارند، مشمول این طرح شوند، در تهران دو درصد مشترکان مشمول این طرح شده اند که عدد بالایی نیست، در شهر تهران حدود ۵۰ یا ۶۰ درصد مشترکان کمتر از نرمال و یا حدود نرمال مصرف آب دارند که عددی حدود ۱۴ تا ۱۵ مترمکعب می شود.
۵ درصد تهرانیها مصرف فوق العاده بالایی دارند
حدود ۳۰ درصد مشترکان کمی بیش از الگو مصرف دارند و ۲۰ درصد مشترکان جز مشترکان پرمصرف هستند و حدود پنج درصد نیز فوق العاده مصرف بالایی دارند.
– آیا شما مجاز به قطع آب مشترکان پرمصرف هستید؟
به لحاظ قانونی مگر در مواردی که شورای تامین تشکیل جلسه دهد نمی توانیم آب هیچ مشترکی را قطع کنیم مگر در مواردی که اوضاع بحرانی شود و در آن صورت بر اساس مصوبه شورای تامین اقدام به قطع آب مشترکان پرمصرف خواهیم کرد اما درحال حاضر خوشبختانه به آن نقطه نرسیدیم.
سه آیتم سبز، نارنجی و قرمز را برای تهران تعریف کردیم که سال گذشته به دلیل وضعیت مناسب بارشها در قسمت سبز قرار داشتیم و وضعیت ذخایر سدها خوب بود، امسال شهر و استان تهران در قسمت نارنجی قرار گرفته است و تا به این لحظه وارد قسمت قرمز نشدیم و اگر خدایی نکرده میزان مصرف افزایش یابد و بیش از حد مجازی که برای این مساله در نظر گرفته شده پیش برویم در اولین اقدام آب مشترکان پرمصرف را قطع خواهیم کرد.
اکنون در مرحله اخطار قرار داریم به تمام مشترکان پر مصرف اخطارهای لازم را میدهیم و اگر رعایت نکنند و میزان مصرف از حد مجاز افزایش یابد از شورای تامین مجوز قطع آب پرمصرف ها را خواهیم گرفت.
امسال کمترین میزان بارش را تجربه کردیم
در تهران همواره باید تا آخر شهریور و اول مهر یک حجم استراتژیک از ذخایر سدها را حفظ کنیم چراکه مشخص نیست که در سال آینده چه میزان بارش خواهیم داشت، در سال ۱۳۹۹ بیشترین بارندگی را در ۵۰ سال اخیر داشتیم و سال آبی ۱۴۰۰ کمترین بارندگی را در طول ۵۰ سال اخیر شاهد بودیم، دو سال متوالی دو نوع اقلیم به شدت متفاوت را تجربه کردیم.
این مساله نشان می دهد که وضعیت جوی کشور ما از یک روشی که پیروی میکرده دیگر تبعیت نمی کند، تاکنون اینگونه بود که چند سال خشکسالی و چند سال ترسالی داشتیم اما اکنون شاهد این حجم اختلاف در دو سال متوالی هستیم.
در سال 1399 میزان بارش در سال آبی اینگونه بود که بیشترین میزان بارندگی کشور در تهران ثبت شد و به ۴۳۵ میلی متر رسید که در تاریخ آبی استان تهران بی سابقه بود و امسال بدترین وضعیت بارندگی را در ۵۰ سال اخیر تجربه کردیم، در دو سال متوالی دو نوع تغییر اقلیم بسیار شدیدی را تجربه کردیم و این یک زنگ هشدار برای ما به عنوان متولیان تامین آب شرب تهران است.
۶۵ درصد فاضلاب تهران تصفیه میشود
نمی توان منکر شد که در اجرای طرحهای تصفیهخانه عقب هستیم، طی دو سال اخیر اقداماتی صورت گرفت، تصفیهخانه فیروز بهرام در زمان مقرر وارد مدار شد و با وارد مدار شدن این دو تصفیهخانه جنوب تهران و فیروز بهرام حدود ۶۵ درصد فاضلاب تهران را تصفیه می کنیم، ۱۰ تصفیه خانه دیگر در نقاط مختلف تهران باید اجرایی شود، با شهرداری تهران وارد مذاکره شدیم، در منطقه ۲۲ قرار است یک تصفیهخانه احداث شود و در نقاط دیگر نیز پیگیر هستیم تا بتوانیم اجرای این پروژهها را پیش ببریم.
– آیا مبالغی که در قبوض آب برای نصب انشعاب فاضلاب از مشترکان اخذ میشود برای تسریع اجرای پروژههای فاضلاب پاسخگو نیست؟
با توجه به هزینههای بالای این طرحها باید گفت این مبالغ سهم اندکی دارد و این تنها برای نصب انشعاب اخذ میشود، در موضوع فاضلاب بحث احداث تصفیهخانه، تونلها مطرح است هزینهای که از مردم اخذ می شود تنها یک پنجم هزینه تمام شده این تاسیسات میشود.
– همکاری شما با شهرداری برای اجرای طرح های آب و فاضلاب و اجرای رح های مدیریت مصرف چقدر است؟
طی سه سال اخیر همکاری خوبی با شهرداری تهران داشتیم و برای اولین بار وزارت نیرو و شهرداری تهران سر میز مذاکره نشستند و تفاهم نامهای برای تخصیص پساب امضا شد که بر اساس آن ۱۴۵ میلیون متر مکعب پساب جایگزین آب چاهها برای آبیاری فضای سبز میشود.
– برای تجهیز زیرساخت پردیس و پرند در حوزه آب و فاضلاب چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در پرند علاوه بر اینکه از منابع آب زیرزمینی جنوب تهران استفاده می کنیم، امسال با وارد مدار شدن تصفیه خانه ششم بخشی از آب این شهر تامین شد، همچنین طرح الغدیر یک نیز در آبرسانی به پرند نقش دارد، خوشبختانه کار خیلی خوبی در جنوب غرب تهران انجام شد و در منطقه پرند نیز هم از آب سطحی تصفیه خانه ششم و سد ماملو استفاده می شود.
در خصوص پردیس نیز از گذشته یک خط انتقالی از پایین دست سد لتیان و چاههای مسیر با ظرفیت ۹۰۰ لیتر در ثانیه وجود دارد، امسال نیز یک طرح اضطراری را آغاز کردیم که ۱۵۰ تا ۱۶۰ لیتر آب را منتقل می کنیم، در درازمدت نیز پروژه لار به کلان اجرایی میشود آب آن وارد پردیس خواهد شد.
– در پایان به نظر شما مهم ترین راهکار نجات تهران از بحران آب چیست و چه اقداماتی باید برای برون رفت از شرایط فعلی صورت گیرد؟
در تهران باید چند کار اساسی انجام شود؛ اول اینکه پساب باید در بخشهای کشاورزی، صنعت و آبیاری فضای سبز جایگزین آبهای زیرزمینی شود، اگر این اقدام رخ ندهد در آینده با خالی شدن سفرههای آبهای زیرزمینی تهران و وقوع فرونشست روبرو خواهیم بود. نکته بعدی لزوم صرفهجویی مشترکان است، واقعا باید فرهنگ صرفهجویی در بین مردم ایجاد شود البته ۵۰ درصد در تهران رعایت میکنند اما این فرهنگ باید در کل تهران ایجاد شود.
به اعتقاد من بخشی از این فرهنگسازی باید با افزایش قیمت آب ایجاد صورت گیرد، شهروندی که استخر خود را با آب شرب بسیار با کیفیت پر میکند و هزینه ناچیزی بابت آن می پردازد نمی تواند ارزش واقعی آب را درک کند، در نیا به جز انجام کارهایی برای فرهنگسازی از ابزار قیمت برای کنترل میزان مصرف آب استفاده می کنند.
بیشترین قبض آب در تهران ۲۰۰ هزار تومان است
۷۰ درصد آبهای شیرین دنیا در کانادا قرار دارد، با این حال اما قیمت هر متر مکعب آب در یکی از شهرهای کانادا ۷۰ برابر شهر تهران است، در کشوری مانند مالزی که ۱۰ برابر میزان بارندگی در آن بیشتر از ایران است، قیمت هر مترمکعب آب بیش از ۱۰ برابر ماست، دنیا این موضوع را با اقتصاد حل کرده است، البته شرایط اقتصادی فعلی کشور اجازه افزایش قیمت آب را نمی دهد اما در یک شرایط مطلوب باید تعرفه آب افزایش یابد، بخشی از جامعه هیچ گوش شنوایی برای مدیریت مصرف ندارد و تنها راهکار آن ابزار قیمتی است.
بالاترین قبض آب در تهران که برای یک واحد در تهران صادر میشود به بالای ۲۰۰ هزار تومان نمی رسد، اگر همین عدد پنج میلیون شود، قطعا مردم رعایت خواهند کرد، در بسیاری از نقاط جهان این مساله با اقتصاد حل شده و ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم، هیچ منطقی وجود ندارد که یک عده منابع طبیعی کشور را هدر دهند.