«شهریار» شاعر زبان خودش است/ عملکرد ناموفق در ترجمه اشعار معاصر

به مناسبت سالروز درگذشت استاد محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به «شهریار»، روز بیست و هفتم شهریور به عنوان روز شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است.

زبان و ادب فارسی با وجود روز‌های پر فراز و نشیب در تاریخ ایران که متاثر از حمله مغول، ترک‌های آسیای میانه و آسیای شرقی، اعراب صدر اسلام و… بود، همچنان پا برجا ماند. این در حالی است که کشور‌های همسایه نظیر هندوستان و ترکیه زبان نوشتاری‌شان تغییر کرد یا کشورهایی مانند مراکش، مصر، سوریه و … طبق منابع موجود، عضو نژاد عرب نبودند اما هنگام حمله اعراب مانند ایرانیان مقاومت لازم برای تغییر فرهنگ، هویت و زبان نداشتند و در نهایت دچار استحاله زبان، فرهنگ و ادب شدند.

میلاد عرفانپور شاعر و ترانه سرای نام آشنا، در خصوص موفق بودن شعر و ادب فارسی در عرصه جهانی به   گفت: کشور ما در عرصه شعر و ادبیات به نقطه اوج رسیده  و جهان، ایران را با شعر می‌شناسد.  شعرای بسیاری با اشعار بی‌نظیر و شاخص داریم و از این جهت در جهان بی‌مانندیم.  اما متاسفانه در حوزه صدور و ترجمه شعر، خودمان نتوانستیم موفق باشیم و همچنین نتوانستیم از ظرفیت موجود در فضای وب و دیجیتال استفاده کنیم. اگر فردی غیر فارسی زبان، بخشی از ادبیات ارزشمند ما را مطالعه کند شگفت زده می‌شود.

وی افزود: اگر تاکنون فعالیت مثبتی در زمینه ترجمه و صدور شعر انجام شده باشد، در خصوص معرفی اشعار خیام، حافظ و مولانا بوده که آن هم غالبا به دست خارجی‌ها انجام شده و  ما در ترجمه شعر معاصر تقریبا کار قابل توجهی انجام نداده ایم.

عرفانپور درباره این ادعا که اشعار  سنتی پارسی قابلیت ترجمه ندارند بیان کرد: به دلیل وزن عروضی، قافیه و ساختار سنتی شعر فارسی، ترجمه آن کار دشواری است زیرا ممکن است از ارزش‌ها و زیبایی‌های آن کاسته شود اما در ترجمه حرفه‌ای، بخش قابل توجهی از کشف خیال، اندیشه عمیق و تصویرسازی باقی می‌ماند. شعر سپید و نیمایی قابلیت بسیار خوبی برای ترجمه دارند؛ به ویژه شعر سپید که به وزن و قافیه وابسته نیست.

وی  راهکار مطرح شدن شعر و ادب فارسی در جهان را تشکیل یک ستاد یا بنیاد از فرهیختگان و متخصصان دانست و گفت: این افراد متخصص باید اختیارات و ظرفیت مالی لازم را هم برای سیاست گذاری و نظارت در اختیار داشته باشند. انجام این کار با همکاری سایر نهاد‌های متولی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سازمان فرهنگ و ارتباطات و وزارت خارجه ممکن است، البته باید این کار گروه کارآمد باشند نه تشریفاتی.

بزرگ‌ترین ویژگی شهریار، دوزبانه بودن او است

این شاعر و ترانه سرای جوان به مناسبت ۲۷ شهریور ماه سالروز بزرگداشت استاد شهریار و  روز شعر و ادب فارسی، درباره تاثیرگذاری شعر شهریار در ادبیات ایران  توضیح داد: شهریار بزرگترین شاعر سده اخیر است که هم از لحاظ متنی به سنت و پیشینه ادبیات فارسی پایبند بوده و هم نوگرایی‌های متناسب با روزگار ما دارد. شهریار با شعر «حافظ»، آشنایی خوبی دارد و بزرگترین نکته درباره او  این است که شاعر زبان خودش است. او که جزو غزل سرایان و نیمایی سرا‌های سده اخیر بوده، به زبان فارسی و یا گویش آذری، آثار ماندگاری خلق کرده که این ویژگی ممتازی است زیرا کمتر کسی می تواند در دو حوزه زبانی به موفقیت برسد

وی در خصوص قابلیت ترجمه شعر شهریار برای صادر شدن گفت: شعر او هم قابلیت ترجمه دارد و هنگام ترجمه، زیبایی‌های خود را حفظ می‌کند و تحت سیطره عاطفه و خیال شاعر است  نه وزن و قافیه.

نویسنده کتاب «از آخر مجلس» درباره سمبل گرا بودن شهریار بیان کرد : شهریار چندان سمبل گرا نیست و شعر او بیشتر مبتنی بر عاطفه، لطافت و عشق است.