سال طلایی برنج در شمال ایران/ برداشت ۹۰۰ هزار تن محصول/‌چالش‌های پنهان چیست؟

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، استان مازندران امسال یکی از کم‌نظیرترین فصل‌های تولید برنج خود را پشت سر گذاشت؛ سالی که کارشناسان از آن با عنوان «سال طلایی» یاد می‌کنند و آمارها نیز این توصیف را تأیید می‌کند. براساس گزارش رسمی جهاد کشاورزی مازندران، مجموع تولید برنج سفید در سه چرخه کشت شامل کشت اول، پرورش رتون و کشت دوم از مرز ۹۰۰ هزار تُن عبور کرده است؛ رقمی که نه‌تنها رکورد جدیدی برای استان محسوب می‌شود، بلکه مازندران را در جایگاه نخست تأمین امنیت غذایی کشور قرار می‌دهد، اما پشت این آمار درخشان، واقعیت‌هایی نهفته است که آینده شالیزاری‌های شمال را با پرسش‌های جدی روبه‌رو می‌کند.

قلب تپنده امنیت غذایی ایران

استان مازندران با حدود ۲۳۰ هزار هکتار اراضی شالیزاری، بزرگ‌ترین تولیدکننده برنج کشور است و امسال نیز سهم عمده‌ای در تأمین نیاز ملی ایفا کرد. بر اساس آمار اعلام‌شده: ۷۰۰ هزار تُن از کشت اول، ۲۰۰ هزار تُن از کشت دوم و بخشی از تولید نیز از پرورش رتون. به این ترتیب «۹۰۰ هزار تُن» برنج سفید در یک سال زراعی تولید شده است؛ عددی که حدود ۴۰ درصد نیاز کشور را پوشش می‌دهد و اهمیت حیاتی این استان را در امنیت غذایی نشان می‌دهد.

کشت دوم؛ بازیگر اصلی رشد تولید

یکی از دلایل جهش تولید امسال، گسترش قابل‌توجه کشت دوم بود. بیش از ۸۰ هزار هکتار از اراضی استان امسال وارد مرحله دوم کشت شدند؛ رقمی که چند سال قبل قابل تصور نبود. مهم‌ترین عوامل موفقیت در کشت دوم: بارش‌های مطلوب در ابتدای سال و بهبود ذخایر سطحی آب، افزایش استفاده از نشاکاری مکانیزه، انگیزه اقتصادی ناشی از قیمت برنج، تأمین بذر اصلاح‌شده و نهاده‌های مورد نیاز، مدیریت بهتر مراحل داشت و برداشت. کارشناسان هشدار می‌دهند که تکرار چنین گستره‌ای از کشت دوم به شرایط آب‌وهوایی وابسته است و نمی‌توان آن را هر سال قطعی دانست.

صدای کشاورزان؛ تولید بالا، سود پایین

درحالی‌که آمارها از «سال طلایی» روایت می‌کنند، کشاورزانِ خط مقدم تولید روایت دیگری دارند. بسیاری از آنان می‌گویند: هزینه کود و سم ۳ تا ۵ برابر افزایش یافته است.قیمت کارگر روزمزد به‌شدت بالا رفته است.نرخ فروش برنج با هزینه واقعی تولید همخوانی ندارد.دلالان و انبارداران همچنان تعیین‌کننده اصلی قیمت بازار هستند.

یک کشاورز بابلی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: سال خوب بود اما جیب ما خوب نشد؛ هزینه‌ها چند برابر شده ولی قیمت خرید از کشاورز واقعی نیست.این شکاف میان «رکورد تولید» و «رضایت تولیدکننده»، یکی از مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی شمال کشور است.

رکورد تولید داخلی و تداوم واردات

در شرایطی که کشور یکی از بهترین سال‌های تولید داخلی را پشت سر گذاشته، واردات برنج خارجی همچنان ادامه دارد. این مسئله نگرانی جدی برای کشاورزان ایجاد کرده و باعث شده بسیاری از آن‌ها انگیزه‌ای برای ادامه کشت در سال‌های آینده نداشته باشند.

عوامل تداوم واردات را می‌توان در سیاست‌های تنظیم بازار، کنترل قیمت مصرف‌کننده، اثرگذاری گروه‌های واردکننده، نبود برنامه خرید تضمینی واقعی و عدم ایجاد شبکه ذخیره‌سازی اصولی برای محصول داخلی دانست.به‌باور کشاورزان، «بازار به‌جای کشاورز، در اختیار واردکننده است» و این موضوع ریسک تولید را بالا می‌برد.

تهدیدهای پنهان شالیزاری‌های شمال

در کنار موفقیت تولید، برخی روندهای نگران‌کننده آینده شالیزاری‌ها را تهدید می‌کند: افزایش بی‌سابقه هزینه‌های تولید، رشد سریع قیمت زمین و وسوسه تغییر کاربری، کمبود نیروی کار روستایی و مهاجرت جوانان، فرسودگی تجهیزات کشاورزی، افزایش دمای هوا و کاهش بارندگی و شیوع آفات جدید در اثر تغییر اقلیم. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر روند تغییر کاربری ادامه یابد، در ده سال آینده بخش بزرگی از اراضی شالیزاری ممکن است از دسترس تولید خارج شود.

چرا سال طلایی قابل تکرار نیست؟

سه عامل تعیین‌کننده می‌تواند این سال را به یک «استثناء» تبدیل کند: آب و اقلیم غیرقابل پیش‌بینی کاهش بارش و افت منابع آب سطحی می‌تواند کشت دوم را محدود کند.فشار اقتصادی بر شالیکارانبدون اصلاح قیمت خرید و حمایت‌های ساختاری، انگیزه تولید کاهش می‌یابد.ناهماهنگی سیاست‌های وارداتی و تولیدیواردات بی‌برنامه، بازار محصول داخلی را بی‌ثبات نگه می‌دارد.

درخشش بزرگ، روی زمینِ ناهموار

سال جاری نقطه اوجی برای کشاورزی مازندران بود؛ اما تداوم این موفقیت نیازمند تصمیم‌های بزرگ است. اگر سیاست‌گذاران بتوانند: بازار برنج داخلی را سامان دهند، واردات را هدفمند کنند،قیمت خرید تضمینی را واقعی‌سازی کنند،زیرساخت‌های مکانیزاسیون و آبیاری را تقویت کنند، آنگاه «سال طلایی» می‌تواند دوباره تکرار شود.در غیر این صورت، این رکورد شاید تنها یک فصل است.

هادی باقری معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران اظهار داشت: تولید ۹۰۰ هزار تن برنج در استان طی سال جاری نوقد بخش بوده و این سال «سال طلایی» تولید برنج است.

وی افزود: عملیات برداشت برنج در مزارع کشت دوم استان هم به پایان رسید که با تولید ۲۰۰ هزار تن برنج سفید، مجموع تولید برنج استان به ۹۰۰ هزار تن رسید.

وی ادامه داد: سطح زیرکشت نشان داده سطح اراضی شالیزاری کشت دوم برنج ۸۰ هزار هکتار بود که پیش‌بینی تولید ۲۰۰ هزار تنی محقق شد.

معاون جهاد کشاورزی مازندران اظهار کرد: امسال در تمام مراحل کشت موفق‌تر از سال گذشته عمل کردیم. در کشت اول برنج، ۷۰۰ هزار تن برنج سفید از شالیزارهای استان برداشت شد و در مجموع سه مرحله کشت اول، پرورش رتون و کشت دوم، تولید بیش از ۹۰۰ هزار تن برنج در استان محقق شد.