نادر ابراهیمی نویسنده پرکار در۱۴ فروردین ۱۳۱۵ در شهر تهران متولد شد. پدرش عطاءالملک ابراهیمی، فرزند آجودان حضور قاجار و از نوادگان ابراهیم خان ظهیرالدوله، حاکم نامدار کرمان درعصر قاجار بود، که رضا خان او را، ضمنِ خلع درجه از کرمان به مشکین شهر تبعید نمود، که هنوز قلمستانی به نام عطا از او درحومه ی مشکین شهر وجود دارد و ابراهیمی های کرمان در این استان شناخته شده و مشهورهستند. مادر نادر ابراهیمی هم از لاریجانی های مقیم تهران به شمار می آمد. نادر تحصیلات مقدماتی را در تهران آغاز و موفق به اخذ دیپلم ادبی از دبیرستان دارالفنون شد. وی در کنار درس از ۱۶ سالگی به نویسندگی نیز پرداخت و توانست درسن ۲۶ سالگی اولین مجموعه داستانی خود را با نام “خانه ای برای شب” در سال ۱۳۴۱ منتشر کند. داستان “دشنام” از این مجموعه با اقبال فراوانی در آن زمان روبرو شد تا حدی که “جلال آل‌احمد” آنرا در “کتاب ماه کیهان” منتشر کرد و “سیمین دانشور” این داستان را به عنوان یکی از سه قصه برگزیده ایران، به آمریکا برد و “داریوش مهرجویی” آنرا به انگلیسی ترجمه کرد.
بدلیل علاقه شدید ابراهیمی به کودکان ، فعالیت هنری خود را با تألیف و انتشار کتاب و ساخت فیلم های کوتاه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان متمرکز و موسسه “همگام با کودکان و نوجوانان” را به همراهی همسرش خانم فرزانه منصوری تاسیس کرد. این موسسه توانست به خاطر کیفیت کارهایش عنوان ناشر برگزیده قاره آسیا و ناشر برگزیده نخست جهان را از جشنواره های آسیایی و جهانی تصویرگری کتاب کودک از آن خود کند.
ابراهیمی برای ادامه تحصیل وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد اما پس از دو سال مجبور شد رشته حقوق را رها نماید. گفته می شود مخالفت های وی با رژیم محمد رضا شاه باعث اخراج وی از دانشگاه و عدم امکان ادامه تحصیل در این رشته شده است. زمانی که اولین مجموعه داستانی ابراهیمی با نام “خانه ای برای شب” در سال ۱۳۴۱ چاپ می شد ابراهیمی بدلیل فعالیت های سیاسی ضد رژیم در زندان محمد رضا شاه گرفتار بود. وی پس از مدتی مجدد به دانشگاه تهران وارد و این بار در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به ادامه تحصیل پرداخت و به درجه لیسانس رسید.
نادر انسان خود ساخته ای بود چنانکه به خود متکی بود و مشاغل مختلفی را امتحان کرد، فراوان مطالعه و بسیار می نوشت. در دو کتاب “ابن مشغله” (جلد اول) و “ابوالمشاغل” (جلد دوم) ضمن بیان زندگی خود به تنوع کارهای که بدان مشغول بوده است، اشاره دارد. برای کسب تجربه بیشتر و درک فرهنگ‌های بومی ایران به مسافرت به تمام نقاط ایران پرداخت و تجارب فراوان خود را در آثارش منعکس نمود.
ابراهیمی نویسنده‌ای تجربه گرا و واقع گرا بود که طرح‌های داستان‌هایش ابتدا در ذهنش بر اساس آزمایش و خطا در فضاهای مختلف شکل گرفته، سنجیده و بعد انتخاب می شد. اوج کارهایش در دهه ۴۰ و ۵۰ او را به عنوان نویسنده و محققی توانا به جامعه ایران معرفی نمود. بعد از پنجاه سال نویسندگی علاوه بر صدها عنوان مقالهٔ تحقیقی و نقد، و ترجمه آثارغربی، ۱۰۰ عنوان کتاب را نیز در انواع رشته های مختلف هنری نوشت که برخی از آنها به دلیل استقبال و تقاضای علاقمندان تجدید چاپ شده است. تنوع آثار وی به حدی است که فقط در بخش داستان می توان موضوعات فراوانش را برای سنین مختلف طبقه بندی و توصیه نمود. در عرصه داستان یکی از بهترین کارهای ابراهیمی “آتش بدون دود” در هفت جلد است که روایتگر رنج و مبارزات طولانی ترکمن هاست که به خاطر تالیف آن به عنوان نویسنده برگزیده ادبیات داستانی ۲۰ سال بعد از انقلاب اسلامی انتخاب و معرفی شد. از این رمان استقبال خوبی به عمل آمد و پس از چندی با آهنگ سازی بهروز دولت آبادی معروف به “چای اغلو” به سریال تلویزیونی نیز تبدیل شد.
شاهکارهای هنری ابراهیمی عبارت بودند از: داستان ” دشنام” از مجموعه “خانه ی برای شب”، رمان هفت جلدی”آتش بدون دود”، رمان حماسی و وطن پرستانه “باری دیگر شهری که دوست می داشتم” و داستان بلند سه جلدی بر اساس زندگی امام خمینی (ره) با نام “سه دیدار با مردی که از فراسوی باور ما می‌آمد”. همچنین در زمینه کودکان شاهکارهای وی عبارتند: “بزی که گم شد”، “کلاغ ها” و”سنجاب ها”. آخرین کتاب چاپ شده در زمان حیات او “برجاده های آبی سرخ” بر اساس زندگی میر مهنای دوغابی یکی از مبارزان جنوب ایران در قرن دهم هجری می باشد. از نادر کتاب های ناتمامی نیز به جا مانده است از جمله “سالهای شیرین و دشوار آوارگی”. ابراهیمی در سرودن شعر نیز از خود استعداد زیادی نشان داد. دو ترانه “تصویر وطن” و “سفر بخاطر وطن” از اوست و قطعه این عشق پاک را می‌سراید. “سفر بخاطر وطن” بدلیل آنکه همراه مجموعه تلویزیونی “سفرهای دور و درازهامی و کامی” با نویسندگی و کارگردانی نادر ابراهیمی در دهه پنجاه بارها از تلویزیون پخش شده است، مشهورتر است و توسط اجرای تاثیرگذار محمد نوری اقبال مردمی یافته است. نویسندگی و کارگردانی مجموعه های تلویزیونی زیر نیز از دیگر کارهای ابراهیمی بود: ” فیلم مستند علم کوه و تخت سلیمان” و فیلم مستند” گل‌های وحشی ایران”.
از دیگر آثار ابراهیمی به موارد زیر می توان اشاره کرد:”آب و خون”، “آرش در قلمرو تردید”، “آسمان در تسخیر کلاغ ها”، “آنسوی تسلیم”، “آنها برای چه بر می گردند؟”، “آهسته به یاد می آورم”، “آیا اتفاقی خواهد افتاد؟”، “الهی، آهی لماذا ترکتنی”، “اینک مرگ را بنگر”، “با یاد مهرگان”، “بدست باد”، “بد نام”، “برابری”، “برای پایان زمستان”، “برخورد”، “بیگانگی”، “بیمار”، “پاسخ ناپذیر”، “بندی در تنهایی”، “پیاده روها از هم جدا هستند”، “پیش از آن کز تو نباید هیچ کار”، “تپه”، “تسلیم شدگان”، “تصلیح”، “حجاب درد”، “حساب پس انداز”، “حکایت سه ماهی”، “خالی”، “خانواده ی بزرگ”، “خبر بد”، “خانه ای برای شب”، “در خمیره ی بد”، “دشنام”، “در امتداد ارزش ها”، “خوب ها کمی پایین ترزندگی می کنند”، “خروج”، “خداحافظ داستایوسکی”، “خبر بد”، “دعوت به شراب کهنه”، “دوگانه”، “دیو باد”، “رابطه”، “روزی که ایمان متولد شد”، “سلامت”، “شهر بزرگ”، “شهر صبور”، “عشق من، چاد”، “عقیق”، “کبوتر چاهی به خانه ات برگرد”، “قهرمان من، قهرمان ذلیل من”، “قضیه آن مرحوم دوست من بود”، “قصه نقاشی که عاشق شد و معشوق از او خانه یی خواست”، “قصه سه خواهر”، “فراموشی فرزند فراموشی” و …
ابراهیمی بخاطر حمله های قلبی و تومور مغزی بعد یک دوره بیماری خانه نشین، کم کار و کم حرف و فراموشکار شد و عاقبت در روز پنج‌شنبه ۱۶ خرداد ۱۳۸۷ بعد از تحمل ۹ سال بیماری در سن ۷۳ سالگی در تهران درگذشت.
منابع برای مطالعه بیشتر:
۱. گفت‌و‌گو با نادر ابراهیمی، “ما بر سر بزرگترین گنجینه ادبیات داستانی جهان نشسته‌ایم”، مجله ادبیات داستانی، شماره ۲۳ .
2. سید علی کاشفی خوانساری، “نگاهی به آثار بیست ساله نادر ابراهیمی”، به نقل از کتاب چهره‌های ادبیات کودک و نوجوان، ش۱۶.
3. فریدون شهبازیان. ساخت قطعه “سفر برای وطن” و “ای وطن” تنها کارمشترکم با نادر ابراهیمی بود”، تبیان ۲۲ خرداد ۱۳۷۸.
4. علیرضا غلامی، “عقایدش را با صدای بلند گفت : گفت وگو با فرزانه منصوری همسر نادر ابراهیمی”، شهروند امروز، ش۵۰.
5. حسن عابدینی. صد سال داستان نویسی در ایران. ج ۱. تهران: تندر، ۱۳۶۹.