دلایل جهش دوباره دلار؛ از واردات بدون انتقال ارز تا انتظارات تورمی

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، نوسانات شدید نرخ دلار در روزهای اخیر بار دیگر بازار ارز ایران را به مرز بی‌ثباتی کشانده است. کارشناسان اقتصادی ریشه این نوسانات را در ترکیب پیچیده‌ای از عوامل داخلی و خارجی می‌دانند؛ از سیاست‌های ارزی چالشی و کاهش درآمدهای صادراتی تا تشدید تحریم‌ها و تنش‌های ژئوپلیتیک. در این میان، مصوبه واردات بدون انتقال ارز نیز به عنوان عاملی که تقاضا را به سمت بازار غیررسمی سوق داده، مورد انتقاد قرار گرفته است.

گزارش پیش رو بر اساس تحلیل «میرهادی رهگشای» کارشناس اقتصادی، به واکاوی لایه‌های پنهان این بی‌ثباتی و مسیر احتمالی خروج از آن می‌پردازد.

میرهادی رهگشای، کارشناس مسائل اقتصادی، در گفتگو با خبرنگاران در تحلیل نوسانات اخیر نرخ دلار در بازار غیررسمی، عوامل مؤثر را به دو گروه درونی و بیرونی تقسیم کرد.

وی تصریح کرد: مهم‌ترین عامل داخلی، افزایش تقاضا برای واردات در شرایطی است که درآمدهای ارزی کشور به دلیل مشکلات صادراتی اعم از عدم بازگشت ارزهای صادراتی کاهش یافته است.

رهگشای با بیان اینکه دو عامل کلیدی در این زمینه، «چالش‌های منابع ارزی» و «تخصیص قطره‌چکانی ارز ترجیحی» است، گفت: تشدید خشکسالی و محدودیت شدید منابع آب نیز همزمان تولید داخلی را کاهش داده، درآمد ارزی را کم کرده و وابستگی به واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی را نیز افزایش داده است.

این کارشناس اقتصادی گفت: علاوه بر این، صدور مجوز واردات بدون ثبت منشأ ارز در مناطق مرزی و همچنین ساماندهی کارت‌های بازرگانی مشکوک که در کوتاه‌مدت عرضه ارز را کاهش داده، تقاضا را بیشتر به سمت بازار غیررسمی سوق داده که باعث نوسانات شده است.

رهگشای با اشاره به راهکار اصلی در این زمینه تأکید کرد: ثبات و پایداری در فرآیند تأمین ارز می‌تواند مهم‌ترین عامل کنترل نوسانات بازار باشد. تأمین ارز به صورت منظم و بدون اختلال (که البته بانک مرکزی به تنهایی در این زمینه مسئول نیست و نهادهای دولتی دیگری نیز مسئولیت دارند)، لازمه اساسی آرامش و ثبات در بازار ارز است؛ اما هرگونه تداوم ناپایداری و اختلال در این فرآیند، روند افزایشی نرخ را تشدید می‌کند.

این کارشناس اقتصادی به اقدامات بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: تدابیر اخیر بانک مرکزی از جمله مسدودسازی حساب‌های مشکوک، تسریع تخصیص ارز به سفارش‌های زیر ۱۰۰ هزار دلار و برخورد با موارد پولشویی و اخلال در جای خود مثبت ارزیابی می‌شود. با این حال، این اقدامات به‌تنهایی و در کوتاه‌مدت نمی‌توانند بازار را به طور کامل آرام کنند. به اعتقاد وی، دولت باید همزمان دو هدف افزایش منابع ارزی و بهینه‌سازی فرآیند تخصیص آن را دنبال کند؛ چرا که چنین رویکردی می‌تواند کشور را از شوک‌های ارزی دور نگه دارد.

رهگشای همچنین در بخش دیگر، به عوامل بیرونی نوسانات ارزی اشاره کرد و گفت: در سطح خارجی، تشدید فشار تحریم‌ها پس از روی کار آمدن ترامپ، تجاوز نظامی اسرائیل، فعال شدن مکانیسم اسنپ‌بک و تهدید مداوم جنگ، همگی فشار مضاعفی بر بازار ارز وارد کرده‌اند. این تحولات در کنار یک جنگ رسانه‌ای هدفمند، انتظارات تورمی را به شدت افزایش داده و تقاضای سوداگرانه در بازار غیررسمی را تقویت کرده است.

این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: افزایش انتظارات تورمی و تقاضای سوداگرانه، فشارهای ناشی از نیاز واقعی ارزی را تشدید می‌کند. در نهایت، کلید آرامش بازار ارز در ثبات‌بخشی به فرآیند تأمین ارز نهفته است و ایجاد این ثبات نه‌تنها جلوی نوسانات شدید را می‌گیرد، بلکه زمینه‌ساز بهبود اعتماد و شرایط کلی اقتصادی خواهد بود.

نرخ دلار در بازار آزاد نوسانات قابل توجهی را تجربه کرده و حتی از مرز ۱۳۵ هزار تومان نیز عبور کرده است. این نوسانات در حالی رخ داده که بانک مرکزی از طراحی ابزارهای مالی جدید در قالب رژیم «شناور مدیریت‌شده» برای مدیریت نرخ ارز خبر داده است. با این حال، به نظر می‌رسد تا زمانی که تنش بین نیازهای داخلی به ارز و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های خارجی حل نشود، بازار در میانه این دو فشار، به ثبات واقعی نخواهد رسید.