جهش دوباره ارز و طلا؛ چرا بازار هر روز رکورد تازه می‌زند؟

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، پس از چند هفته آرامش نسبی در بازار ارز، روند معاملات از ابتدای هفته گذشته به‌طور محسوسی تغییر کرده است و دلار با عبور از کانال ۱۲۰ هزار تومان، بار دیگر رکوردی تازه ثبت کرده است.

قیمت طلا و سکه هم همگام با نوسانات ارزی به قله‌های جدید رسیده است و فاصله نرخ خرید و فروش در برخی صرافی‌ها تا دو هزار تومان افزایش یافته است. هم‌اکنون در بازار تهران قیمت سکه به مرز ۱۳۰ میلیون تومان رسیده است! هر گرم طلای ۱۸عیار هم در کانال ۱۲ میلیون و ۴۵۰ هزار تومان معامله می‌شود.

پیگیری‌های میدانی خبرنگار تسنیم از فردوسی و منوچهری و گفت‌وگو با فعالان بازار نشان می‌دهد که این جهش، به‌خلاف تصور اولیه، تنها ناشی از هیجانات مقطعی نیست؛ بلکه تحت تأثیر مجموعه‌ای از سیاست‌های اقتصادی دولت، انتظارات تورمی و تنش‌های بیرونی شکل گرفته است؛ مجموعه‌ای که کنار کم‌عمقی بازار آزاد، فضای قیمتی را برای رکوردشکنی‌های پیاپی آماده کرده است.

فعالان بازار معتقدند از هفته گذشته نوعی «تغییر انتظارات» رخ داده که باعث شده است معاملات از حالت عادی خارج شود. دلار که هفته‌های گذشته در محدوده ۱۱۰ تا ۱۱۳ هزار تومان معامله می‌شد، اکنون بین ۱۲۰ تا ۱۲۱.۵ هزار تومان دست‌به‌دست می‌شود، درباره یورو نیز همین الگو دیده می‌شود. سهم تقاضای سفته‌بازانه در این شرایط پررنگ‌تر شده است و فاصله زیاد قیمت خرید و فروش نشان می‌دهد بازار در وضعیت کم‌عمق و پرریسک قرار گرفته است.

اما سؤال اصلی اینجاست؛ چرا بازار یک‌باره در مسیر صعودی تند افتاد؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد چندین عامل، کنار هم، موتور جهش قیمت‌ها را روشن کرده‌اند.

افزایش ریسک‌های بیرونی و حساسیت تاریخی بازار به اخبار سیاسی

بازار ارز ایران در برابر سیگنال‌های سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی همیشه واکنش سریع داشته است، این‌بار هم با پررنگ شدن برخی تحولات، انتظارات بالا رفته است و معامله‌گران کوتاه‌مدت با سرعت وارد موقعیت خرید شده‌اند. کمبود فروشنده در همین دوره باعث شده است نرخ‌ها بدون مقاومت چندانی رشد کند.

کاهش محسوس عرضه و عقب‌نشینی فروشندگان خرد

گشتی در فردوسی نشان می‌دهد تعداد فروشندگان نسبت به هفته قبل کمتر است، دلالان می‌گویند بخش زیادی از فروشندگان معمولی «صبر کرده‌اند تا بازار روشن‌تر شود.»، همین موضوع باعث بالاتر رفتن نرخ‌ها شده و فاصله دوهزارتومانی خرید و فروش را رقم زده است.

اما نقطه اصلی ماجرا، جایی است که سیاست‌های مالی و ارزی دولت وارد میدان می‌شود.

تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد بخش مهمی از فشار اخیر بر بازار به‌طور مستقیم با تصمیمات اقتصادی دولت، فشار بودجه‌ای و تغییر سیاست‌های ارزی گره خورده است.

مصوبه واردات بدون انتقال ارز؛ سیگنالی که بازار آزاد را به‌خط کرد

این مصوبه که هدف آن تسهیل واردات عنوان شده بود، عملاً به‌معنای انتقال بخش مهمی از نیاز ارزی واردکنندگان به بازار آزاد است. در بازاری که عمق چندانی ندارد، همین جابه‌جایی، تقاضای بزرگ و ناگهانی ایجاد می‌کند و قیمت را بالا می‌برد. فعالان ارزی معتقدند بخش مهمی از رشد ۱۰هزارتومانی هفته اخیر، نتیجه همین تصمیم بوده است.

فشار برای انتقال ارز واردات کالاها به «بازار دوم مرکز مبادله»

در روزهای اخیر سیاست دیگری هم در دستور کار قرار گرفته است که به‌موجب آن، بخشی از ارز واردات باید از بازار دوم تأمین شود. افزایش تقاضای رسمی در این بازار، نرخ‌های مرکز مبادله را بالا برده است و بازار آزاد با فاصله زمانی کوتاهی به‌دنبال همان نرخ‌ها حرکت کرده است، این سیاست سیگنال مهمی برای افزایش انتظارات تورمی بوده است.

حذف تدریجی ارز ترجیحی؛ از برنج شروع شد، اما پیامش عمومی است

حذف رسمی ارز ترجیحی برنج، آن‌هم در شرایطی که بازار به‌شدت حساس است، انتظارات را به‌سمت افزایش هزینه واردات کالاهای اساسی برده است و بازار ارز نیز به‌طور انتظاری واکنش نشان داده است. تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد حذف هر قلم ارز ترجیحی معمولاً به موج کوتاهی از افزایش نرخ‌ها در بازار آزاد منجر می‌شود.

کسری بودجه؛ سایه سنگینی که روی بازار افتاده است

گزارش‌های غیررسمی از کسری قابل توجه بودجه امسال، سناریوهای احتمال تعدیل نرخ‌های رسمی یا افزایش برداشت از منابع بانکی را تقویت کرده است، همین گمانه‌زنی‌ها، انتظارات تورمی را بالا برده و تقاضای احتیاطی برای خرید ارز را افزایش داده است. وقتی بازار انتظار دارد دولت برای جبران کسری بودجه سراغ نرخ ارز برود، طبیعی است که معامله‌گران تلاش می‌کنند قبل از آن موقعیت خرید بگیرند.

مسئله بنزین؛ نگرانی از اصلاح قیمت‌ها و اثر آن بر انتظارات

افزایش گزارش‌شده مصرف بنزین، زیان بالای یارانه سوخت و تصمیم جدی درباره نرخ سوم بنزین و روزشماری برای اجرای آن، یکی دیگر از سرچشمه‌های انتظارات تورمی بوده است. بازار ارز معمولاً قبل از هر اصلاح قیمتی در حامل‌های انرژی واکنش نشان می‌دهد.

این مجموعه عوامل باعث شده است بازار ارز وارد فاز انتظاری شود؛ فازی که در آن، حتی اخبار کوچک هم وزن چندبرابری پیدا می‌کند و نرخ‌ها با کوچک‌ترین شوک، جهش می‌کنند.

با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند این رشد پایدار نیست و شباهت زیادی به جهش‌های مقطعی گذشته دارد؛ جهش‌هایی که پس از کاهش هیجانات، سرعت خود را از دست داده‌اند.

از نگاه تحلیلگران، مسیر کنترل بازار در شرایط فعلی چندان پیچیده نیست. افزایش عرضه واقعی در بازار رسمی، شفاف‌سازی سیاست‌های ارزی و کنترل تقاضای سفته‌بازانه می‌تواند در مدت کوتاهی التهابات را کاهش دهد.

تجربه سال‌های گذشته نیز نشان می‌دهد هر زمان بازار رسمی فعال‌تر شده است و سیاست‌ها شفاف‌تر اعلام شده‌اند، بازار آزاد ظرف ساعات کوتاهی آرام گرفته است.