تشدید امواج گرما در شهرهای جهان؛ نقش ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، بدتر شدن موج‌های گرما دیگر موضوع تازه‌ای نیست، اما دلیلی نه‌چندان آشکار برای افزایش این گرما، به‌ویژه در مناطق شهری، ممکن است دانشمندان و دولت‌های محلی را غافلگیر کند.

شاید تصور کنید که تنها عامل این گرما، گازهای گلخانه‌ای‌اند، اما یافته‌های تازه نشان می‌دهد یک عامل کلیدی در تشدید موج‌های گرما، چیزی است که ما دهه‌ها برای کاهش آن تلاش کرده‌ایم: آلودگی هوا.

آلودگی کمتر، گرمای بیشتر

مطالعه‌ای جدید از دانشگاه تگزاس در آستین نشان می‌دهد کاهش ذرات معلق در هوا (ذرات ریز آلاینده که به مه‌دود و تیرگی آسمان منجر می‌شوند)، نقش بسیار پررنگ‌تری در گرمای شدید نسبت به آنچه تصور می‌شد دارند. در مناطق پرجمعیت، تأثیر این ذرات تا ۲.۵ برابر بیشتر از گازهای گلخانه‌ای در افزایش شدت موج‌های گرما است.

اگرچه پیش‌تر ارتباط این ذرات با الگوهای دمایی منطقه‌ای مطرح شده بود، اما این نخستین پژوهشی است که به طور مستقیم بررسی می‌کند کاهش آن‌ها چگونه تعداد و شدت موج‌های گرما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کامرون کامینز، یکی از نویسندگان پژوهش می‌گوید: افزایش موج‌های گرما در نزدیکی شهرها بسیار بیشتر از حد انتظار ما بود. در نتیجه، وقتی شهرها برای حفظ سلامت عمومی، انتشار آئروسل‌ها (ذرات معلق) را کاهش می‌دهند، احتمالاً با موج‌های گرمای بیشتری هم روبه‌رو می‌شوند.

هوای پاک‌تر، شهرهای داغ‌تر

پژوهشگران با استفاده از مدل‌های اقلیمی جهانی، روند تغییرات آئروسل‌ها از سال ۱۹۲۰ تاکنون را بررسی کردند و دریافتند که در شهرها و مناطق پرجمعیت، سطح بالای این ذرات در گذشته موجب شده بود که میزان مواجهه با موج‌های گرما تقریباً به نصف کاهش یابد.

چرا؟ چون آئروسل‌ها توانایی بازتاب نور خورشید را دارند و در واقع مثل سایه‌ای طبیعی، برخی مناطق را از شدت کامل گرمایش جهانی محافظت می‌کنند. اما مشکل اینجاست که آن «سایه» طبیعی در حال ناپدید شدن است.

با اجرای قوانین هوای پاک در کشورهای مختلف، سطح آئروسل‌ها به‌شدت کاهش یافته است. این تحول برای سلامت انسان‌ها بسیار مفید است، اما همزمان باعث شده سپر طبیعی محافظ در برابر گرما نیز کنار رود.

دکتر گیتا پرساد، سرپرست این پژوهش، هشدار می‌دهد: آئروسل‌ها اکنون نقش مؤثری در کاهش مواجهه با موج‌های گرما دارند، اما این وضعیت می‌تواند به‌سرعت تغییر کند.

او ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد که ما از یک نقطه بحرانی عبور کرده‌ایم؛ جایی که کاهش آئروسل‌ها، شتاب افزایش موج‌های گرما را بیشتر کرده است.

موج‌های گرمای بیشتر در راه‌اند

اگر روند کاهش آئروسل‌ها با همین سرعت ادامه یابد، پیامدها می‌تواند چشمگیر باشد. بر پایه پیش‌بینی‌ها، تا سال ۲۰۸۰ تعداد روزهای موج گرما در سطح جهان ممکن است از ۴۰ روز در سال به ۱۱۰ روز برسدو تقریباً سه برابر شود.

مناطقی که بیشترین آسیب را خواهند دید، شامل آفریقای جنوب صحرا، جنوب آسیا، آمریکای جنوبی و اروپای غربی هستند. در این تحقیق، موج گرما به معنای دست‌کم سه روز پیاپی در فصل گرم است که دمای آن‌ها از ۹۰ درصد بالاترین دماهای معمول منطقه تجاوز می‌کند.

چنین گرمای ممتدی، زیرساخت‌های شهری را فرسوده می‌کند، خطرات بهداشتی را افزایش می‌دهد و شبکه‌های برق را تحت فشار شدید قرار می‌دهد.

همه آلاینده‌ها مثل هم نیستند

گرچه هم آئروسل‌ها و هم گازهای گلخانه‌ای اغلب از منابع مشابهی مانند سوخت‌های فسیلی تولید می‌شوند، اما رفتار و تأثیر آن‌ها بسیار متفاوت است. گازهای گلخانه‌ای گرما را در جو نگه می‌دارند، در سطح جهانی پخش می‌شوند و ممکن است برای دهه‌ها یا حتی قرن‌ها در جو باقی بمانند. در مقابل، آئروسل‌ها عمر کوتاهی دارند؛ بیشتر در ناحیه محلی باقی می‌مانند و ظرف چند هفته از جو خارج می‌شوند.

این اثر کوتاه‌مدت باعث می‌شود که نتایج کاهش آئروسل‌ها خیلی زود نمایان شود – که از منظر بهداشت عمومی خوب است، اما برای گرما خطرناک.

پرساد تأکید می‌کند که شهرها در مسیر پاک‌سازی هوای خود، بیش از پیش در برابر موج‌های گرما آسیب‌پذیر شده‌اند.

اروپای غربی؛ نمونه‌ای روشن از گرمای بی‌سایه

در نیمه دوم قرن بیستم، سطح بالای آئروسل‌ها مانعی مؤثر در برابر موج‌های گرما در اروپا بود، حتی با وجود افزایش گازهای گلخانه‌ای. اما حالا ورق برگشته است. مطالعه نشان می‌دهد که تنها در ۲۵ سال آینده، کاهش آئروسل‌ها ممکن است تا ۴۰ روز اضافه‌تر از موج گرما در هر سال، در مناطق شهری اروپای غربی به‌جا بگذارد.

با این حال، پژوهشگران تأکید دارند که این به معنای مجوزی برای آلودگی دوباره نیست.

پرساد هشدار می‌دهد: نتایج این تحقیق نباید به‌عنوان بهانه‌ای برای بازگشت به هوا‌ی آلوده تلقی شود. آئروسل‌ها می‌توانند موجب بیماری‌های قلبی-عروقی، تنفسی و هزاران مرگ زودرس در سال شوند.

او در پایان می‌گوید: نتیجه این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آنچه طی ۲۰ تا ۳۰ سال آینده در مورد آئروسل‌ها رخ می‌دهد، تأثیر مستقیمی بر خطر و شدت موج‌های گرما خواهد داشت.

این مطالعه در نشریه علمی Environmental Research Letters منتشر شده است.