اتاق فرمان دلار در دست دلالان مجازی/ سیگنال‌فروشی اینستاگرامی بازار ارز را ملتهب کرد؟

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، بازار ارز ایران سال‌هاست به میدان تاخت‌وتاز دلالانی تبدیل شده است که این روزها کمتر در کوچه‌پس‌کوچه‌های فردوسی پیدایشان می‌کنید. آن‌ها حالا در کانال‌های پُرمخاطب تلگرامی و صفحات ناشناس اینستاگرامی نشسته‌اند، جایی که با انتشار نرخ‌های دقیقه‌ای و سفارش‌شده، نبض بازار را در دست گرفته و حتی بانک مرکزی را به واکنش واداشته‌اند.

دلالان حرفه‌ای از پشت لپ‌تاپ‌ها و موبایل‌هایشان، هزاران کیلومتر آن‌سوتر از مرزهای ایران، به‌کمک کانال‌های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی پُرمخاطب، نرخ‌سازی و افکار عمومی را در مسیر دلخواهشان هدایت می‌کنند؛ سناریویی که به‌گفته رئیس‌کل بانک مرکزی، «سال‌هاست» ادامه دارد و جیب عده‌ای را با سودهای میلیاردی پُر کرده است.

به‌گفته محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، یکی از نمونه‌های بارز این جریان، کانالی است که هر روز رأس ساعت ۹ صبح، پیش از شکل‌گیری معاملات واقعی در بازار ارز، اقدام به اعلام نرخ دلار می‌کند. وی تصریح کرد: «سرورهای این کانال در خاک آمریکا قرار دارد و نرخ‌های اعلامی آن، حتی بدون پشتوانه معامله، مبنای قیمت‌گذاری بسیاری از صرافی‌ها می‌شود.»

فرزین با تأکید بر این‌که این شیوه عملاً بازار را در معرض علامت‌دهی‌های غیرواقعی قرار می‌دهد، افزود: «ایجاد چنین کانال‌هایی با هدف ارسال سیگنال‌های ساختگی به بازار، نه‌تنها قیمت ارز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه آرامش روانی جامعه را نیز نشانه می‌گیرد.»

* اتاق‌های فرمان ارزی در سایه مرزها

بر اساس رصدهای امنیتی و اقتصادی، بخشی از این کانال‌ها از کشورهایی اداره می‌شوند که محدودیتی در معاملات ارزی مجازی ندارند. ادمین‌ها با هویت‌های جعلی و بهره‌گیری از چند حساب کاربری همزمان، نرخ ارز را چندین بار در روز «به‌روزرسانی» می‌کنند؛ به‌روزرسانی‌هایی که نه صرفاً بازتاب بازار، که بخشی از یک برنامه هماهنگ برای ایجاد موج‌های روانی و هدایت تصمیمات خُرده‌خریداران ارز است.

یک فعال بازار ارز گفت: «این کانال‌ها دقیقاً نقش اتاق فرمان را بازی می‌کنند، کافی است یک شایعه درباره تورم یا فشار تحریم و جنگ منتشر کنند و بعد همزمان نرخ‌های بالاتر را در چند کانال شاخص درج کنند. ظرف یک ساعت، حجم معاملات غیررسمی افزایش پیدا می‌کند و قیمت‌ها در بازار آزاد بالا می‌رود.»

به‌گفته یکی دیگر از فعالان بازار ارز، این کانال‌ها نه‌تنها نرخ دلار و یورو را به‌صورت لحظه‌ای منتشر می‌کنند، بلکه با هماهنگی صرافی‌های غیرمجاز، موج‌های روانی ایجاد می‌کنند و به خرید یا فروش جمعی دلالان جهت می‌دهند.

* سودهای میلیاردی از نوسان‌سازی مصنوعی

سود این بازارسازی همواره به‌سمت همان گردانندگان اصلی می‌رود. کافی است نرخ دلار در کانال‌ها چند هزار تومان بالا کشیده شود، در حالی که آن‌ها پیش‌تر بخش عمده ارز را با قیمت پایین‌تر خریده‌اند، به همین سادگی، میلیاردها تومان سود «بی‌زحمت» نصیب گروه‌های دلالی می‌شود، بدون هیچ خطر تولید یا سرمایه‌گذاری واقعی.

مسئولان بانک مرکزی بارها تأکید کرده‌اند: «مردم باید بدانند منبع اصلی برخی نرخ‌ها که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، نه بازار رسمی است و نه صرافی‌های مجاز؛ بلکه گروه‌های سازمان‌یافته‌ای هستند که در بستر مجازی نرخ‌سازی می‌کنند.»

* سیگنال‌فروشی در لباس کارشناسی

فعالیت این شبکه‌ها فقط به اعلام نرخ محدود نمی‌شود، مدت‌هاست که بخشی از این کانال‌ها و صفحات اینستاگرامی به مخاطبانشان «سیگنال خرید» می‌دهند. برخی چهره‌های ناشناس که به آن‌ها باید لقب کارشناسان اینستاگرامی داد، با پوشیدن لباس «تحلیلگر اقتصادی» و با زبان فنی، اعتماد کاربران را جلب می‌کنند، سپس به‌ازای دریافت وجه چه به‌صورت حق عضویت ماهانه و چه ورود به گروه‌های بسته سرمایه‌گذاری به اعضا توصیه می‌کنند کی و چطور دلار بخرند یا بفروشند.

یک فعال بازار ارز با اشاره به این روند گفت: «اینجا دیگر بازار آزاد یا حتی دلالی سنتی مطرح نیست، این یک بیزینس تمام‌عیار است که از روان‌شناسی جمعی استفاده می‌کند. وقتی هزار نفر با دستور یک کانال معروف همزمان خرید کنند، این خودش موج ایجاد می‌کند و نرخ را بالا می‌برد.»

در این گروه‌ها، سیگنال‌های خرید و فروش ارز با لحنی کارشناسانه اما کاملاً هدفمند منتشر می‌شود؛ هدفی که نه مدیریت سرمایه مردم، بلکه ایجاد موج تقاضا در بازار و تأمین سودهای کلان برای همان گردانندگان پشت‌پرده است.

* بازار روانی و فشار بر تصمیم‌گیران
بیشتر این تحرکات با دو هدف پیش می‌رود: سودگیری سریع و اعمال فشار بر سیاست‌گذاران. بانک مرکزی وقتی با موج‌های ساختگی تقاضا و نرخ‌های غیرواقعی مواجه می‌شود، ناچار به مداخله‌های پرهزینه ارزی است؛ مداخله‌هایی که ذخایر را کاهش می‌دهند و در بلندمدت آسیب‌زا هستند.

به‌گفته یکی از استادان اقتصاد پولی دانشگاه تهران: «بازار ارز مثل دماسنج انتظارات تورمی است، اگر این دماسنج را با داده‌های غلط دستکاری کنید، سیاستگذار ممکن است نسخه اشتباه بپیچد، این همان خطری است که فعالیت بی‌ضابطه کانال‌های ارزی ایجاد می‌کند.»

* نمونه‌های واقعی از بازیگردانی مجازی

در هفته پایانی شهریورماه، کانالهای شاخص ارزی، نرخ دلار آزاد را هر ساعت ۵۰۰ تا ۷۰۰ تومان افزایش دادند و باعث افزایش قیمت ۵هزارتومانی دلار طی دو سه روز شدند! بررسی‌ها نشان می‌دهد این جهش همزمان با خرید گسترده ارز توسط گروهی خاص در بازار هرات بوده است؛ اقدامی که سودی چند میلیارد تومانی برای شبکه سامان‌دهنده‌اش به‌همراه آورد.

*چالش‌های قانونی و طرح‌های مقابله

در ماه های اخیر بانک مرکزی اعلام کرده است با همکاری پلیس فتا و نهادهای امنیتی، ده‌ها کانال و اکانت فعال در این حوزه شناسایی و مسدود شده‌اند، با این حال، ماهیت فرامرزی سرورها و ناشناس بودن ادمین‌ها باعث شده است مسیر برخورد مستقیم طولانی و پیچیده باشد.

مسئولان بانک مرکزی و اقتصادی دولت بارها هشدار داده‌اند که مردم نرخ‌ها را فقط از منابع رسمی پیگیری کنند و تأکید کرده‌اند: «ایجاد شفافیت کامل در سامانه‌های رسمی و اطلاع‌رسانی دقیق، بهترین ابزار برای بی‌اثرکردن بازارسازی در بستر مجازی است.»

تا زمانی که فاصله بین نرخ‌های رسمی و غیررسمی پابرجاست، کانال‌ها و صفحات اینستاگرامی با چند میلیون دنبال‌کننده، همچنان می‌توانند رقم دلار را بالا و پایین کنند و سودهای نجومی به جیب بزنند، این پدیده تنها یک موضوع اقتصادی نیست؛ یک جنگ روانی علیه ثبات پول ملی است که قربانی اصلی آن مردم هستند، چه در سفره روزمره و چه در سرمایه آینده‌شان.