پیشرفت هوش مصنوعی در پزشکی و سلامت خانواده؛ گامی بزرگ برای جامعه ایرانی

پیشرفت هوش مصنوعی در پزشکی و سلامت خانواده؛ گامی بزرگ برای جامعه ایرانی

در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی (AI) به یکی از مهم‌ترین محورهای تحول در علم پزشکی جهان تبدیل شده است؛ تحولی که اکنون رد پای آن در نظام سلامت ایران نیز به‌وضوح دیده می‌شود. از تشخیص سریع بیماری‌ها گرفته تا مراقبت از سلامت خانواده‌ها، هوش مصنوعی در حال تغییر چهره خدمات درمانی کشور است.

ضرورت استفاده از هوش مصنوعی در پزشکی ایران

با افزایش جمعیت، رشد بیماری‌های مزمن و کمبود نیروهای متخصص در برخی مناطق، نظام سلامت ایران بیش از هر زمان دیگری به فناوری‌های هوشمند نیاز دارد.

کارشناسان معتقدند بهره‌گیری از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و تحلیل داده‌های بزرگ، می‌تواند تصمیم‌گیری پزشکان و مدیران سلامت را دقیق‌تر و سریع‌تر کند.

به گفته یکی از پژوهشگران حوزه سلامت دیجیتال، «در دنیای امروز، حجم عظیم داده‌های پزشکی دیگر با روش‌های سنتی قابل پردازش نیست. هوش مصنوعی می‌تواند از دل این داده‌ها الگوهایی را استخراج کند که انسان قادر به دیدن آن‌ها نیست.»

نقش هوش مصنوعی در تشخیص، درمان و پیشگیری

در بسیاری از مراکز تحقیقاتی کشور، از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شیراز و مشهد، پروژه‌های هوش مصنوعی در تشخیص بیماری‌های چشمی، پوستی و قلبی آغاز شده است.

الگوریتم‌های یادگیری عمیق (Deep Learning) در این مراکز توانسته‌اند با دقتی نزدیک به متخصصان انسانی، تصاویر پزشکی را تحلیل کرده و علائم بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کنند.

همچنین استفاده از سیستم‌های پیش‌بینی بیماری‌های مزمن، مانند دیابت و فشار خون، در حال گسترش است. این سامانه‌ها با تحلیل سابقه پزشکی و سبک زندگی بیماران، خطر ابتلا به بیماری را پیش‌بینی و هشدارهای لازم را به خانواده‌ها ارسال می‌کنند.

هوش مصنوعی در پژوهش و داروسازی

محققان ایرانی نیز در حوزه کشف دارو از مدل‌های هوشمند برای شبیه‌سازی واکنش دارو در بدن بیماران ایرانی استفاده می‌کنند.

این رویکرد باعث شده زمان و هزینه آزمایش‌های دارویی کاهش یافته و ترکیبات مؤثرتر و ایمن‌تری شناسایی شود.

چالش‌های محققان ایرانی در مسیر توسعه

با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه، متخصصان حوزه سلامت دیجیتال از چالش‌های متعددی سخن می‌گویند.

نبود بانک داده بومی، کمبود زیرساخت نرم‌افزاری، و مقاومت برخی پزشکان در پذیرش فناوری‌های جدید از جمله موانع رشد این حوزه است.

یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت:

> «الگوریتم‌های خارجی معمولاً برای داده‌های ژنتیکی و نوری پوست مردم اروپا یا شرق آسیا طراحی شده‌اند. بنابراین برای افزایش دقت، باید مدل‌های بومی‌سازی‌شده مخصوص جمعیت ایرانی توسعه یابد.»

تأثیر مستقیم بر سلامت خانواده ایرانی

ورود هوش مصنوعی به نظام سلامت فقط به بیمارستان‌ها محدود نمی‌شود؛ خانواده‌ها نیز از این تحول تأثیر مستقیم می‌گیرند.

اپلیکیشن‌های پایش سلامت، ابزارهای تشخیص از راه دور و دستیارهای هوشمند خانگی، حالا نقش مهمی در پیشگیری و آموزش سلامت دارند.

کارشناسان می‌گویند این فناوری‌ها می‌توانند با فراهم‌کردن دسترسی برابر به خدمات پزشکی آنلاین، فاصله میان مناطق شهری و روستایی را کاهش دهند.

در عین حال، نگرانی‌هایی مانند حریم خصوصی داده‌های خانوادگی و وابستگی بیش از حد به فناوری نیز مطرح است.

نگاه فرهنگی و اجتماعی؛ شرط موفقیت در ایران

پذیرش فناوری‌های هوش مصنوعی در پزشکی ایران، تنها به جنبه فنی محدود نمی‌شود؛ بُعد فرهنگی نیز نقش کلیدی دارد.

اعتماد خانواده‌های ایرانی هنوز بیشتر به پزشک انسانی است تا سامانه دیجیتال.

با این حال، نسل جوان که تجربه استفاده از اپلیکیشن‌های سلامت پس از دوران کرونا را دارد، آماده‌تر از قبل برای پذیرش این فناوری‌هاست.

آینده هوش مصنوعی در پزشکی ایران

کارشناسان معتقدند آینده سلامت در ایران بدون هوش مصنوعی قابل تصور نیست.

از ایجاد بانک داده ملی سلامت ایرانیان گرفته تا تربیت متخصصان میان‌رشته‌ای و توسعه سیستم‌های اخلاق‌محور، مسیر آینده باید به سوی بومی‌سازی این فناوری پیش برود.

اگر نظام سلامت بتواند بین فناوری پیشرفته، اخلاق پزشکی و فرهنگ خانواده ایرانی تعادل ایجاد کند، هوش مصنوعی نه‌تنها کیفیت خدمات درمانی را ارتقا می‌دهد، بلکه می‌تواند به رکن اصلی سلامت پایدار در جامعه ایرانی تبدیل شود.

گزارش: مهدی حلاج خوب

منبع: گفت‌وگو با پژوهشگران حوزه سلامت دیجیتال، مرور مقالات دانشگاهی و بررسی طرح‌های هوش مصنوعی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور