سال گذشته در زمان آغاز به کار دولت، وزارت نفت اعلام کرد که کشور با کسری 200 تا 250 میلیون مترمکعبی گاز مواجه است؛ با اقدامات خوبی که انجام شد هم تولید گاز افزایش یافت و هم سوخت مایع کافی برای نیروگاه‌ها فراهم شد تا بر خلاف سال 99، در سال 1400 با خاموشی‌‌های گسترده مواجه نباشیم و هیچ خاموشی در کشور رخ نداد.
یکی از این اقدامات، حل مشکل میعانات گازی ذخیره شده روی آب بود. هم با مصرف داخلی و هم با صادرات میعانات، تولید گاز از پارس جنوبی- که به دلیل انباشت میعانات، کاهش یافته بود- افزایش یافت و به حداکثر میزان ممکن رسید.
* تولید حداکثری روزانه 848 میلیون متر مکعب گاز طبیعی
در سال جاری نیز این کسری گاز معادل 200 تا 250 میلیون متر مکعب در روز برقرار بود و با توجه به افزایش مصارف گاز، این کسری تراز گاز که از گذشته به ارث بردیم بیشتر هم شده است.
توسعه میادین گازی و افزایش قابل توجه تولید گاز هم به سرمایه‌گذاری و هم به زمان قابل توجهی نیاز دارد. دولت سیزدهم در شرایطی تحویل گرفته شد که هیچ پروژه جدیدی در دولت قبلی کلید نخورده بود که بتوان با تکمیل و بهره‌برداری از آن تولید گاز را افزایش داد. این در حالی است که در سال 1392 چندین پروژه عظیم توسعه تولید گاز به دولت روحانی رسید و تا سال 1395 آن طرح‌های احمدی‌نژادی یکی یکی به افتتاح رسیدند.
با این حال وزارت نفت دولت سیزدهم، همه تلاش و توان خود را به کار گرفت که این مشکل مدیریت شود. به همین دلیل تعمیرات اساسی پالایشگاه‌های گازی را از چند ماه زودتر آغاز شد و تولید گاز از همه میادین موجود به خصوص پارس جنوبی به حداکثر میزان ممکن رسید.
شبکه انتقال گاز و ایستگاه‌های تقویت فشار و کمپرسورها هم به طور کامل آماده شد تا با حداکثر ظرفیت بیشترین گاز ممکن را از میادین گازی ما که در جنوب قرار دارند، به سمت شمال کشور منتقل کند.
امروز تولید گاز، پالایش آن و تزریق به شبکه در بیشترین حالت ممکن قرار دارد. یعنی هیچ ظرفیتی حتی در حد یک متر مکعب را هم برای تامین گاز زمستانی مردم رها نشد. میزان تولید گاز شیرین 848 میلیون متر مکعب در روز است (ایران سومین تولیدکننده و چهارمین مصرف کننده بزرگ گاز جهان بعد از آمریکا، روسیه و چین است).
علاوه بر این، به صنایع و نیروگاه‌هایی که مشکل محدودیت گاز داشتند، سوخت مایع به قیمت تقریبا رایگان تحویل داده شد تا در تولید آنها اختلالی ایجاد نشود.
با این وجود وزارت نفت بر اساس اطلاعات هواشناسی این احتمال را می‌داد که باوجود همه تدابیر، پس از ورود چنین سرمای شدیدی، با مصرف غیرمتعارف و در نتیجه افت فشار مواجه خواهیم شد و به همین دلیل تدابیر لازم را از قبل اندیشیده بود و برخلاف گذشته غافلگیر نشد.
* تعرفه گاز مشترکان پرمصرف معادل نرخ خوراک پتروشیمی شد
تعرفه‌های گاز خانگی هم از سال 94 تا الان اصلاح نشده بود و به همین دلیل انگیزه‌ای هم برای بهینه مصرف کردن وجود نداشت. در این راستا از یک سو گاز 4 میلیون نفر از افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی رایگان شد و برای کسانی که مصرف خود را کاهش دهند مشوق‌های خوبی در نظر گرفته شد (از جمله هر یک درصد کاهش مصرف 3 درصد تخفیف در قبوض و …) و از سوی دیگر تعرفه گاز پرمصرف‌ها را در دو مرحله در سال گذشته و امسال افزایش یافت تا حق بقیه مردم که در الگو مصرف می‌کنند ضایع نشود. در اصلاح جدید، تعرفه گاز پرمصرف‌ترین‌ها به نرخ خوراک پتروشیمی‌ها رسیده است.
همچنین تبلیغات گسترده‌ای برای اطلاع‌رسانی به مردم درباره مشکل مصرف بالای گاز انجام شد تا هم از وضعیت اطلاع داشته باشند و هم در مدیریت مصرف گاز کمک کنند که این همکاری هم تا حدی از سوی مردم انجام شد.
* 6 دلیل مشکلات موردی در پیک سرمای امسال
اما سوال این است که چرا برخی مشکلات موردی در زمستان امسال در ایران پیش آمد.
دلایل آن عبارتند از:
- سرمای فراگیر و ماندگار که 20 استان کشور دمای پایدار زیر صفر داشتند.
- ضعف شبکه خطوط شمال شرق کشور که امکان دریافت بیشتر گاز را ندارد. الان هرچه در توان شبکه است به این بخش ارسال می شود ولی زیرساخت خطوط موجود در شبکه شمال شرق امکان دریافت آن را ندارند.
- قطع سواپ گاز ترکمنستان
- مصرف بی سابقه گاز در بخش خانگی و تجاری به خصوص در کلانشهرها
- در دولت گذشته هیچ پروژه جدیدی برای افزایش تولید گاز تعریف نشد و فقط پروژه‌های بالا 90 درصد تا 60 درصد پیشرفت مانده از دولت دهم افتتاح شد. در مقابل، مصارف بسیار بالایی برای گاز در بخش‌های مختلف نیروگاهی، صنایع، پتروشیمی، خانگی و … تعریف شد. به همین دلیل کشور به تدریج وارد ناترازی گاز شد.
- پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز در دولت گذشته رها شد. در دولت دهم با مدیریت وزیر فعلی نفت که مدیرعامل شرکت ملی گاز بود، دو پروژه ذخیره سازی کلید خورد و به بهره‌برداری رسید. اما در دولت گذشته 8 سال پروژه‌های ذخیره‌سازی انجام نشد تا کشور در پیک مصرف گاز ذخیره شده قابل توجهی برای مدیریت شبکه گاز نداشته باشد. این پروژه‌ها در دولت سیزدهم احیا شد و اولین پروژه جدید اول امسال با حضور رئیس جمهور در خانگیران کلید خورد ( فاز دوم ذخیره سازی شوریجه).
* 6 اقدام پیشگیرانه وزارت نفت برای مواجهه با پیک سرمای زمستانی
اما وزارت نفت دولت سیزدهم در مواجهه با این پیک سرما چه اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام داده بود:
- کمیته‌های مشترک بین دستگاهی برای مدیریت شرایط تشکیل شد.
- ذخیره‌سازی سوخت مایع جایگزین شامل نفت سفید و ال‌پی‌جی در مناطقی که احتمال بحران و افت فشار می‌رفت، از چند هفته قبل انجام شد.
- بخاری‌های نفتی و برقی توسط وزات نفت خریداری شد تا در صورت نیاز در مناطق مورد نظر به صورت رایگان توزیع شد.
- خوشبختانه 99 درصد شبکه گازرسانی در سراسر ایران مشکلی ندارد و در معدود نقاطی که در انتهای شبکه مانند شهر تربت جام مشکل داشتیم و گاز حدود 30 درصد مشترکان در تربت جام دچار محدودیت شده بود، وزیر نفت به خراسان سفر کرد تا از نزدیک وضعیت را به صورت میدانی بازدید کند و تصمیمات لازم با اطلاعات دقیق و میدانی اخذ شود. در واقع از 23 میلیون مشترک کشور، گاز 17 هزار مشترک دچار اختلال شد که آن هم ظرف چند روز حل شد.
- در تربت جام تعداد زیادی بخاری در اختیار فرمانداری و هلال احمر برای توزیع قرار گرفت تا با استفاده از شماره مشترکانی که گاز آنها دچار محدودیت شده به توزیع آن اقدام کنند.
- پول برق مشترکانی که در دی ماه با محدودیت گاز مواجه شدند را نیز شرکت ملی گاز می‌پردازد.
*4 برنامه اساسی برای جلوگیری از قطعی گاز در سال آینده
همچنین وزارت نفت اقداماتی را نیز معطوف به آینده در دستور کار قرار داده است که عبارتند از:
- پروژه جدید ذخیره‌سازی در شوریجه برای مدیریت پیک مصرف در زمستان بعد از 8 سال رکود پروژه‌های ذخیر سازی کلید خورد.
- تقویت شبکه انتقال گاز شمال شرق از جمله احداث یک خط لوله جدید در جنوب خراسان برای شهر تربت جام و خطوط لوله دیگر در این منطقه.
- تلاش و سرمایه‌گذاری برای تولید بیشتر گاز ( فاز 11 پارس جنوبی بعد از 20 سال معطلی در مسیر تولید قرار گرفت و تولید گاز از میادین مستقل خشکی هم پیگیری می‌شود).
- تلاش برای اقتصادی کردن طرح‌های بهینه‌سازی و اجرای آنها که عزم ملی می‌طلبد. تشکیل صندوق ملی بهینه سازی مصرف انرژی برای تامین مالی پروژه‌های بهینه سازی و اقدامات متنوع دیگر در این بخش.
با اقدامات انجام شده به نظر می‌رسد که در سال‌های آینده دیگر شاهد همین مشکلات موردی نیز در مواجهه با روزهای سرد رخ ندهد.