با استقرار ساختار ۶٫۳٫۳ چند سالی است که هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در پایان پایه نهم انجام می‌شود و پایان دوره متوسطه اول سرآغاز تردید و دلنگرانی دانش‌آموزان برای انتخاب رشته تحصیلی است و در این میان سوق یافتن به هنرستان‌ها یا انتخاب رشته ریاضی و دل کندن از رشته تجربی و خیال شیرین دکتر شدن ماجرای خاص خود را دارد.
هنوز دانش‌آموزان و خانواده‌ها به این باور نرسیده‌اند که در انتخاب رشته در کنار علاقه دانشآموز یا نگرش حاکم بر جامعه به استعداد دانشآموز و آینده رشته شغلی توجه داشته باشند البته آموزش‌وپرورش نیز در بحث هدایت تحصیلی دانش‌آموزان با ضعف‌هایی مواجه است و تا زمانی که شرایط فعلی بر مدارس کشور حاکم باشد همچنان تب رشته تجربی باعث می‌شود دو سوم داوطلبان کنکور برای ورود به رشته‌های پرشکی، دندانپزشکی و داروسازی رقابت کنند.
رقابت دو سوم داوطلبان کنکور در گروه تجربی حکایت از مسیر اشتباه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان دارد برای درک شرایط به این مثال توجه کنید، در کنکور ۹۷ تعداد یک میلیون ۱۱ هزار و ۸۲۵ هزار داوطلب ثبت نام کردند که ۶۴۲ هزار و ۵۴۱ نفر در گروه تجربی بودند یعنی دو سوم داوطلبان در این گروه رقابت می‌کردند، این روند باعث شده با وجود صندلی خالی در رشته‌های علوم ریاضی و انسانی شانس قبولی در گروه تجربی یک سوم باشد. ابراهیم خدایی رئیس سازمان سنجش در اینباره می‌گوید: در گروه ریاضی ۲۳۶ هزار ظرفیت وجود دارد اما ۱۴۴ هزار نفر داوطلب بودند و شانس افراد برای قبولی ۱۷۶ درصد است همچنین در گروه تجربی ۱۷۴ هزار ظرفیت وجود دارد که بیش از ۶۰۰ هزار نفر داوطلب بودند این در حالی است که شانس قبولی ۳۰ درصد است.
اما علت این حجم از گرایش دانش‌آموزان به رشته تجربی چیست و چرا آموزش‌وپرورش نتوانسته توزیع متوازن دانشآموز در رشته‌های مختلف را اجرایی کند؟ چرا هم اکنون حدود ۴۸ درصد دانش‌آموزان در رشته تجربی تحصیل می‌کنند؟ مجتبی شریعتی نیاسر معاون آموزشی وزارت علوم معتقد است اگر چه آموزش و پرورش می‌گوید زحمات زیادی در بحث هدایت تحصیلی می‌کشد اما ما خروجی این زحمات را نمی‌بینیم و آموزش عالی برای جبران عدم هدایت تحصیلی درست دانش‌آموزان این زمینه را فراهم کرد تا داوطلبان گروه تجربی بتوانند در سایر گروه‌های انسانی و ریاضی نیز انتخاب رشته کنند. آموزش‌وپرورش در هدایت تحصیلی باید حرکت جهشی داشته باشد و اقدامات فعلی جواب نمی‌دهد.
تورم رشته تجربی علاوه بر ایجاد رقابت شدید در این گروه آزمایشی برای تصاحب صندلی دانشگاه‌ها باعث شده است صندلی رشته‌های گروه آزمایشی علوم انسانی و علوم ریاضی خالی بماند به گونه‌ای که امسال اگر تمام داوطلبان انتخاب رشته کنند ۹۱ هزار صندلی در گروه علوم ریاضی و ۱۰۴ هزار صندلی دانشگاه‌های دولتی در رشته علوم انسانی خالی می‌ماند.
وزارت علوم نیز برای ایجاد تعادل در رشته‌های دانشگاهی و پرکردن صندلی خالی دانشگاه‌ها در گروه آزمایشی انسانی و ریاضی، شرایطی را ایجاد کرده است که داوطلبان گروه تجربی بتوانند رشته‌های این دو گروه آزمایشی را هم انتخاب کنند، اجرای این طرح هر چند میتواند باعث پر شدن بخشی از صندلی خالی مانده دانشگاه‌ها شود اما به تب گرایش دانش‌آموزان برای ورود به رشته تجربی دامن خواهد زد.
اما چه عواملی سبب ایجاد این حد از عدم توازن شده است؟ مسئولان واحد مشاوره آموزش‌وپرورش معتقدند که گرایش دانش‌آموزان به رشته تجربی و تب حاکم بر جامعه عامل اصلی تورم داوطلب در این گروه است اما آیا واقعاً اولیاء و دانش آموزان قدرت بر هم زدن توازن رشتهای را دارند؟ مگر هدایت تحصیلی دانش‌آموزان براساس برگه‌های صادر شده از سوی آموزش وپرورش انجام نمی‌شود و مگر دانش‌آموزان ملزم به ثبت‌نام در رشته‌های تعیین شده از سوی آموزش‌وپرورش نیستند؟ این پرسشی جدی است که مسئولان مربوطه باید به آن پاسخ دهند و بر این تاکید دارد که هدایت تحصیلی در مدارس به شیوه صحیح و اصولی خود انجام نمی‌شود.
هم‌اکنون مشاوران مدارس برگه هدایت تحصیلی را به دانشآموز ارائه کرده و به او می‌گویند براساس نمره‌هایی که کسب کردی مثلا باید به رشته انسانی بروی، این در حالی است که دانشآموز تمایل به رشته تجربی دارد اما به خواسته او توجهی نمی‌شود همچنین هیچ تلاشی برای توجیه دانشآموز، ترسیم وضعیت بازار کار، آینده این رشته و تورم داوطلب در رشته تجربی انجام نمی‌شود و در یک حالت تحکمی او باید در رشتهای که برایش تعیین شده ثبت‌نام کند و صد البته طبیعی است که در چنین شرایطی مقاومت کرده و تمام تلاش خود را برای رفتن به رشته دلخواهش انجام می‌دهد.
توجیه دانشآموز، آشنایی او با رشته‌های تحصیلی مختلف و آینده شغلی رشته‌ها باید از سال‌ها قبل انجام شود تا او در پایه نهم با یک شناخت تقریبا کامل بداند که چه رشتهای را انتخاب خواهد کرد، اما آیا هم‌اکنون این چرخه در مدارس انجام می‌شود؟
توسعه رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای و حمایت از هنرستان‌ها نیز از سایر روش‌هایی است که میتواند در بحث توازن رشتهای موثر باشد به ویژه هم‌اکنون که با توجه به اهمیت بازار کار بسیاری از دانش‌آموزان علاقه دارند وارد رشته‌هایی شوند که پس از فارغ‌التحصیلی بازار کار مناسبی داشته باشد.اما هم‌اکنون به دلیل نبود نیروی کافی و تجهیزات لازم در هنرستان‌ها برای سال تحصیلی جدید، ظرفیت جذب دانشآموز در این بخش افزایش نداشته است. در همین رابطه یکی از والدین می‌گوید: تمایل داشتم فرزندم در رشته فنی‌وحرفه‌ای ادامه تحصیل دهد اما از ثبت‌نام او ممانعت کردند چون هنرستان مربوطه می‌گفت ظرفیت کافی ندارد و ما را به هنرستان غیردولتی ارجاع دادند ولی هزینه آن بسیار بالا و حدود ۱۶ میلیون تومان بود بنابراین ناچار شدم فرزندم را در رشته انسانی ثبت‌نام کنم.
باید توجه داشت عدم توجه کافی به هنرستان‌ها و توسعه نیافتن ظرفیت پذیرش آنها باعث می‌شود دانش‌آموزان متقاضی به رشته انسانی سرریز شوند و این خطر وجود دارد در آینده‌ای نه چندان دور اوضاع تجربی را برای گروه انسانی شاهد باشیم.
در همین رابطه عباس فرجی کارشناس مشاوره در آموزش وپرورش گفت: به دلیل افزایش نیافتن ظرفیت پذیرش در هنرستان‌ها برخی دانش‌آموزان شرایط لازم برای ورود به هنرستان‌ها را کسب نکرده‌اند و بیشتر آنها به سمت رشته انسانی سرریز می‌شوند.
وی افزود: در برخی مناطق آموزش‌وپرورش شاهد هستیم که نمایندگان مدارس غیردولتی در مدارس دولتی مستقر شده‌اند تا برای جذب دانشآموز تبلیغ کنند چرا که این نگرانی وجود دارد پذیرش دانشآموز در رشته انسانی مدارس دولتی به شکل چشم‌گیری افزایش یابد.همچنین برخی دانش‌آموزان واجد شرایط برای هیچ رشتهای نیستند و فقط برای رشته کشاورزی نمره آورده‌اند این در شرایطی است که شهر تهران رشته کشاورزی هم ندارد این گروه از دانش‌آموزان باید منتظر تشکیل کمیسیون هدایت تحصیلی باشند تا به نزدیکترین رشته مرتبط هدایت شوند.
هم‌اکنون با محدود شدن پذیرش دانشآموز در هنرستان‌ها، مسئولان آموزش‌وپرورش در حال پاک کردن صورت مسئله هستند و تورم رشته تجربی با سرریز دانشآموز به رشته انسانی در حال کنترل شدن است و این مسئله این نگرانی را به وجود می‌آورد که در آینده‌ای نه چندان دور فرآیند پشت کنکوری‌ها اینبار از گروه تجربی رخت بربسته و در گروه انسانی رونق بگیرد. مسئله‌ای که بی‌توجهی مسئولان آموزش‌وپرورش به آن تهدیدی است که در سال‌های آتی دانش‌آموزان رشته انسانی را درگیر خواهد کرد.
در همین باره علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش‌وپرورش معتقد است: سال گذشته اولویت « الف»، «ب»، «ج» را از فرم هدایت تحصیلی حذف کرده بودیم و یک مرتبه دانش‌آموزان به سمت این رشته هجوم آوردند. امسال این اولویت‌ها را می گذاریم و هدایت دانش‌آموزان به این رشته را کنترل می‌کنیم همچنین در بخش هنرستان‌ها سیاست استان‌ها حفظ درصد موجود است و به سمت افزایش ظرفیت نمی‌روند. اگر بتوانیم شرایط خوبی برای آموزش ۳۰۰ هزار دانش آموز فراهم کنیم اقدام خوبی انجام داده ایم.
