نماد سایت پایگاه خبری تحلیلی خبرشهر

پیشگیری از هپاتیت ، اقدام همین امروز (به مناسبت ششم مرداد ماه سالروز جهانی مبارزه با هپاتیت ) آشنایی با بیماری هپاتیت :

عیسی وحدت جوان

پیشگیری از هپاتیت ، اقدام همین امروز

(به مناسبت ششم مرداد ماه سالروز جهانی مبارزه با هپاتیت )

آشنایی با بیماری هپاتیت :

کبد شما یکی از مهمترین اعضای بدن است که نقش حیاتی در زندگی شما ایفا میکند. وظیفه کبد تصفیه هر چیزی است که شما می خورید. کبد در مراقبت از عفونتها کمک می کند و میکروب ها و سایر مواد سمی را از خون شما  خارج کرده و به حفظ  سلامت شما کمک میکند. همچنین کبد مسئولیت ذخیره انرژی برای به حرکت در آوردن عضلات و کنترل قند خون و تنظیم کلسترول و نیز مسئولیت کنترل چندین هورمون و آنزیم دیگر است

هپاتیت (به انگلیسی: Hepatitis) به معنی التهاب در پارانشیم کبد است و به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که بعضی از آنها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند. از عواملی که ایجاد هپاتیت می‌کنند می‌توان به افراط در مصرف الکل، اثر برخی داروها، آلودگی به باکتری و هم‌چنین ویروس اشاره نمود. هپاتیت ویروسی منجر به عفونت کبدی می‌گردد.

در حال حاضر ۸ نوع ازاین ویروس شناخته شده‌است.

هپاتیت نوع A

هپاتیت نوع B

هپاتیت نوع C

هپاتیت نوع D (همیشه همراه با نوع B)

هپاتیت نوع E

هپاتیت نوع F

هپاتیت نوع G

در حال حاضر ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد در هیچکدام از این دسته‌ها قرار نمی‌گیرند به همین دلیل می‌شود انتظار ویروس نوع H را نیز داشت.

ویروس هپاتیت ب

این ویروس عامل مولد هپاتیت ب است و جزء ویروس‌های کبدی دارای DNA طبقه‌بندی می‌شود. HBV از خانواده Hepadenaviridae می‌باشد. بافت هدف این بیماری و میزبان آن محدود و فقط در کبد، گاهی پانکراس و کلیه انسان و میمون را نیز آلوده می‌کند. این ویروس کوچک، دارای پوشش، دارای DNA دو رشته و حلقوی که قسمتی از آن تک رشته‌ای است ودارای آنزیم ریورز ترانس کرپیتاز (RTase) است که این آنزیم چسبیده به ژنوم ویروس است و دارای فعالیت ریبونوکلئاز است.

این ویروس دارای ۳ نوع آنتی ژن مهم به نامهای آنتی ژن سطحی، آنتی ژن مرکزی و یک آنتی ژن دیگر است. آنتی ژن سطحی که آنتی ژن استرالیا نامیده می‌شود (بعلت اینکه اولین بار در سرم یک فرد بومی استرالیا که در ظاهر سالم شناسایی شد). از نظر شکل ظاهری دارای دو فرم است: ۱- شکل کروی که فراوانترین نوع این خانواده است. ۲- شکل لوله‌ای یا رشته‌ای. این آنتی ژن در PH کمتر از ۴ به مدت ۶ ساعت پایدار می‌ماند؛ ولی در این PHعفونت زایی هپاتیت B از بین می‌رود. این ویروس به علت داشتن غشا در برابر اتر مقاوم است، PH پایین، حرارت متوسط، یخ زدن و اشعه ماورا بنفش پایدار می‌ماند. DNA ویروس تمایل زیادی برای ادغام شدن با DNA سلول میزبان دارد. نسخه برداری ویروس توسط عوامل نسخه بردار سلول میزبان کنترل می‌شود.

با توجه به این که در اغلب موارد این بیماری از مادران آلوده به نوزادان منتقل می‌شود، تا سال‌ها علامتی بروز نمی‌کند. در برخی موارد به دنبال هپاتیت حاد ویروسی، فرد به صورت یک فرد ناقل در می‌آید. در این افراد به دنبال علایم هپاتیت از جمله بی‌اشتهایی، ضعف، بی‌حالی، پررنگی ادرار و زردی؛ سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند آنتی ژن هپاتیت B را از بین ببرد و بعد از 6 ماه، با وجود بهبودی ظاهری فرد آلوده باقی می‌ماند. خوشبختانه تنها 10 درصد افراد مبتلا به هپاتیت حاد ویروسی دچار هپاتیت مزمن می‌شوند و ناقل هپاتیت باقی می‌مانند. ولی متأسفانه در صورت انتقال عفونت از مادر به نوزاد، در اغلب موارد حالت ناقل پابرجا خواهد ماند و نوزادان آلوده امروزه، خود آلوده کننده جامعه خواهند بود.

تشخیص بیماری هپاتیت B

اولین راه تشخیص استفاده از آزمایش خون است که آنتی ژنها و آنتی بادیها که بوسیله دستگاه ایمنی در مقابل ویروس ساخته می‌شود را مشخص می‌کند

. آزمایشهای ضروری برای تشخیص آلودگی ، تشخیص آنتی ژن HBSAg (آنتی ژن سطحی B) و دو آنتی بادی HBSAb ( آنتی بادی مربوط به آنتی ژن سطحی) و آنتی بادی HBcAb ( آنتی بادی مربوط به آنتی ژن مرکزیB) می‌باشد.
آزمایش بار ویروس HBV
بوسیله آزمایش بار ویروسی می‌توان تعداد ویروس را در خون مشخص کرد. اگر بار ویروسی بیشتر از صد هزار نمونه در میلی‌لیتر باشد نشان دهنده فعالیت ویروس در کبد می‌باشد. وقتی بار ویروس از این مقدار بالاتر رود و آنزیمهای کبدی نیز افزایش یابد درمان باید شروع شود. اگر تعداد کمتر از این مقدار باشد و HBe Anti مثبت و HBeAg منفی باشد باید دستگاه ایمنی را کنترل کرد. در این حال نیز ویروس می‌تواند منتقل شود.
آزمایش آنزیمی کبدی
آزمایش آنزیم کبدی میزان آنزیمهای کبد مانند آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) را مشخص می‌کند. افزایش این آنزیمها نشانه آسیب کبد است. در هپاتیت حاد این آنزیمها افزایش پیدا می‌کند ولی موقتی است و ندرتا مشکلات دراز مدت کبدی بوجود می‌آورد. در هپاتیت مزمن مقدار ALT کبد به شکل دوره‌ای یا دائمی افزایش می‌یابد و خطر آسیبهای کبدی دراز مدت را افزایش می‌دهد.
بیوپسی کبد
این روشها میزان آسیب کبدی را مشخص نمی‌کنند به همین دلیل از بیوپسی کبد استفاده می‌شود. بیوپسی برای افرادی که بار ویروسی خیلی بالاتر از صد هزار دارند و آنزیمهای کبد در آنها افزایش پیدا کرده است استفاده می‌شود.
ارتباط هپاتیت B و ایدز
بزرگسالانی که به ویروس هپاتت B آلوده شده‌اند کمتر از ۱۰ درصد احتمال دارد آلودگی را به شکل مزمن نشان دهند ولی اگر شخص به ایدز مبتلا باشد این احتمال به ۲۵ درصد می‌رسد. زیرا این افراد دستگاه ایمنی ضعیفی دارند. در افراد مبتلا به ویروس ، پاسخ به هپاتیت ضعیف شده یا از بین می‌رود. این موضوع باعث فعال شدن ویروس می‌شود و در نتیجه خطر آسیب کبد را افزایش می‌دهد. ارتباط بین ایدز شدت هپاتیت کاملا معلوم نیست ولی گزارشها نشان داده است که در افراد آلوده با هر دو ویروس خطر ابتلا به سیروز کبدی بیشتر می‌شود و بار ویروسی بالاتر می‌رود. همچنین در این افراد خطر از کار افتادگی کبد دو برابر می‌شود.

براساس اکثر گزارش‌های علمی، بسیاری از کسانی که به ویروس هپاتیت‌ B آلوده می‌شوند، از بیماری خود آگاهی ندارند و سال‌ها پس از ابتلا، از وجود این بیماری مطلع می‌شوند. راه تشخیص این بیماری اندازه‌گیری آنتی ژن سطحی این ویروس یعنی HBs Ag است. اگر در فردی آزمایش HBs Ag مثبت شود، نشان می دهد که آلوده به ویروس هپاتیت B است یعنی در بدن وی ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این آزمایش را معنی‌دار می‌کند، حال عمومی بیمار، وضعیت کبد (اندازه آن و نتایج آزمایش‌های مخصوص کبد) و چند آزمایش دیگر در مورد فعالیت ویروس در بدن است. در بسیاری از موارد به دنبال کشف یک مورد HBs Ag مثبت، سایر افراد خانواده آزمایش شده و موارد مثبت بدون علامت شناسایی می‌شوند.

بهتر است ناقلین هپاتیت به صورت دوره‌ای (3 تا 6 ماه) از نظر عملکرد کبد بررسی شوند تا در صورت تبدیل شدن به هپاتیت مزمن، تشخیص و درمان سریع‌تر صورت گیرد و از تخریب بیشتر کبد جلوگیری شود.

مهم‌ترین مسئله در ارتباط با ناقلین هپاتیت B

این بیماران هیچ گونه علامت، نشانه و ناراحتی ندارند، ولی در خونشان ویروس وجود دارد. مهم‌ترین مسئله در مورد این گروه از افراد، مراجعه به پزشک هر 6 ماه یک بار و بررسی آزمایشگاهی جهت تعیین وضعیت کبدی است. این امر جنبه حیاتی دارد و با انجام آن می‌توان به فعال شدن بیماری در مراحل اولیه پی برد.

عاقبت ناقلین هپاتیت B

در اکثر موارد، شواهدی دال بر تخریب و التهاب سلول‌های کبدی دیده نمی‌شود. در واقع یک سازش و همزیستی بین ویروس‌ها و سیستم دفاعی بدن به وجود می آید. این سازگاری ممکن است تا سالیان سال باقی بماند و بیمار مشکل کبدی پیدا نکند و ویروس همچنان در حالت نهفته تا آخر عمر باقی بماند. از هر 100 نفری که به این حالت مبتلا هستند، سالیانه 1 تا 2 نفر ویروس را از بدن خود پاک کرده و آزمایش HBs Ag آنها منفی می‌شود. تعداد بسیار کمی از این افراد در عرض چند سال، دچار عود بیماری شده و به اصطلاح فعالیت ویروس در بدن آنها مجدداً از سر گرفته می‌شود. به همین دلیل است که به حاملین هپاتیت B توصیه می‌شود تا برای معاینه و انجام آزمایش‌های کبدی و بررسی وضعیت‌شان هر 6 ماه یک بار به پزشک معالج خود مراجعه کنند.

بهتر است ناقلین هپاتیت به صورت دوره‌ای (3 تا 6 ماه) از نظر عملکرد کبد بررسی شوند تا در صورت تبدیل شدن به هپاتیت مزمن، تشخیص و درمان سریع‌تر صورت گیرد و از تخریب بیشتر کبد جلوگیری شود.

آیا امکان ابتلای ناقلین هپاتیت B به سیروز وجود دارد؟

در تعداد کمی از این بیماران که اختلال در کار کبد به صورت پیشرونده است، این احتمال وجود دارد. خوشبختانه امروزه با عرضه داروهای جدید امکان جلوگیری و یا به تأخیر انداختن این روند وجود دارد.

تزریق واکسن ضد ویروس هپایتت B به صورت سه دوز با فواصل صفر، یک‌ماه و 6 ماه می‌تواند بیش از 95 درصد، مانع از ابتلا به این بیماری شود.

هپاتیت مزمن B

در تعدادی از افراد مبتلا به هپاتیت B ،ویروس به صورت فعال سبب التهاب کبد می‌شود. آنزیم‌های کبدی (ALT, AST) در خون این افراد افزایش می‌یابد. این افراد نیاز به تشخیص شدت التهاب در کبد و فعالیت ویروس در خون و احیاناً درمان دارند. برای تشخیص فعال بودن بیماری و پیگیری بیماران بعد از شروع درمان لازم است آزمایشات اندازه‌گیری سطح میزان ویروس در خون (اصطلاحا PCR شمارشی) انجام شود. انجام PCR معمولی و غیر شمارشی فایده‌ای ندارد.

امروزه داروهای ضد ویروسی متعددی برای درمان هپاتیت مورد استفاده قرار می‌گیرد. داروی اینترفرون- آلفا دارای اثرات ضد ویروسی بوده و سبب تحریک سیستم دفاعی بدن می‌‌‌شود. تجویز این دارو طبق نظر پزشک صورت می‌گیرد.

PCR شمارشی (VIRAL LOAD) در تعیین شدت بیماری و میزان پاسخ به درمان داروهای ضد ویروسی کمک فراوانی می‌کند.

یکی دیگر از داروهایی که در درمان هپاتیت مزمن استفاده می‌شود، قرص لامیوودین است. این دارو با مهار آنزیم مسئول تکثیر ویروس هپاتیت B ،سبب مهار تکثیر آن و کنترل بیماری هپاتیت مزمن B می‌شود..

بهتر است ناقلین هپاتیت به صورت دوره‌ای (3 تا 6 ماه) از نظر عملکرد کبد بررسی شوند تا در صورت تبدیل شدن به هپاتیت مزمن، تشخیص و درمان سریع‌تر صورت گیرد و از تخریب بیشتر کبد جلوگیری شود

مهم‌ترین مسئله در ارتباط با ناقلین هپاتیت

علایم :

علایم و نشانه‌های هپاتیت ب معمولا ۳ ماه بعد از آلوده شدن به ویروس HBV ظاهر می‌شوند و می‌توانند طیف گسترده‌ای از علایم را شامل شود،علایم عفونت هپاتیت ب می‌تواند شامل:

درد شکم

ادرار تیره

تب

درد مفاصل و ماهیچه‌ها

حالت تهوع و استفراغ

زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها

خستگی و ضعف

نحوه انتقال

دلیل ابتلا به بیماری هپاتیت ب، ویروس این بیماری بنام HBV یا ویروس هپاتیت ب است. دلایل معمول انتقال هپاتیت ب به بدن افراد شامل:

۱)تماس جنسی، درصورتیکه شما رابطه جنسی محافظت نشده با فرد مبتلا به این بیماری داشته باشید که خون، بزاق، منی و یا ترشحات واژنی‌اش وارد بدن شما شود، ممکن است شما مبتلا شوید.

۲)استفاده از سوزن مشترک، ویروس هپاتیت ب براحتی از طریق سوزن و سرنگ آلوده به خون فرد مبتلا منتقل می‌شود. این راه شامل تیغ اصلاح و لوازم دندانپزشکی غیر استریل نیز می‌شود.

۳)انتقال از مادر به فرزند، زنان باردار مبتلا به این بیماری می‌توانند ویروس را به بدن فرزند خود منتقل نمایند.

۴)انتقال از راه تزریق خون وفراورده‌های خونی بیمار مبتلا به فرد سالم. امروزه چون قبل از انتقال خون، سالم بودن خون اهداشده از نظر ویروس هپاتیت بررسی می‌شود احتمالابتلا از این طریق بسیار کاهش یافته است ولی درگذشته بیماران بخصوص بیماران هموفیل که نیاز به تزریق خون مکرر داشتند اغلب از این راه مبتلا به هپاتیت می‌شدند.

5-احتمال انتقال این بیماری از طریق استنشاق سرم افرادی که خیلی آلوده هستند وجود دارد.

بیماریزایی

از طریق مایعات بدن، خون، مقاربت جنسی ودر ماههای آخر حاملگی از مادر به جنین منتقل می‌شود و ابتلا به این بیماری هیچ ارتباطی به سن، فصل و جنس ندارد. در ۵ تا ۱۰ در صد مبتلایان تبدیل به حالت مزمن می‌شود و گاهی منجر به سرطان کبد می‌شود. این ویروس ۳ روز پس از ورود به سلولهای کبدی شروع به تکثیر می‌نماید؛ اما علایم بالینی بعلت نا معلومی حدود ۴۵ روز بعد ظاهر می‌شود که بستگی به راه ورود مقدار ویروس و وضعیت فرد مبتلا دارد. علایم بالینی شامل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی شدید می‌باشد که به دنبال آن یرقان ظاهر می‌شود (گرچه هپاتیت بدون یرقان نیز شایع است). حدود ۸۵ در صد بیماران کاملاً بهبود حاصل پیدا می‌کند. مرگ و میر بین ۷/۲- ۶/۰ درصد است که بسته به سن و شرایط متغیر است. حدود ۱۰ تا ۵ در صد افراد به هپاتیت مزمن می‌شوند که این مبتلایان منبع اصلی انتشار ویروس در جامعه هستند. در اکثر موارد ژنوم ویروس ادغام شده در ژنوم سلولهای سرطانی دیده می‌شود. درمان اختصاصی برای هپاتیت B وجود ندارد. درمان بیشتر جنبه علامتی و حفاظتی دارد. انترفرون آلفا ممکن است برای هپاتیت مزمن موثر باشد. این ویروس انتشار جهانی دارد. حاملین ویزوس در جهان حدود ۲۰۰ میلیون نفر هستند که یک میلیون آنها در امریکا زندگی می‌کنند. افراد در معرض خطر شامل شاغلین، در مراکزبهداشتی و درمانی، کارکنان آزمایشگاهها، کارکنان بانک خون، افراد ساکن در مناطق آندمیک (چین، آفریقا …………..) نوزادان متولدشده از مادر مبتلا، معتادین تزریقی و افراد دارای هموفیلی و دریافت کنندگان خون و محصولات آن. بیشترین موارد آلودگی به این ویروس در کشورهای عقب مانده است بطوریکه ۵ درصد نوزادان در هنگام متولد شدن و شیردادن مبتلا می‌شوند.

درمان هپاتیت B
فرد مبتلا به نوع حاد بیماری احتیاج به درمان ندارد و می‌تواند با استراحت و قرصهای ایبوپروفن و نوشیدن مایعات بیماری را تحت نظر قرار دهد. درمان فقط برای افراد مبتلا به هپاتیت مزمن تجویز می‌شود. هدف از درمان ، کاهش بار ویروسی و سطح آنزیمهای کبد می‌باشد. اگر آنتی ژنهای HBSAg و HBeAg از خون پاک شوند درمان متوقف می‌شود.

درمان عفونت ویروسی هپاتیت B  بستگی به میزان فعال بودن ویروس و میزان در خطر بودن شما برای آسیب‌ کبدی مانند «سیروز» دارد. هپاتیت B حاد معمولاً خودبه‌خود بهبود می‌یابد. درمان‌های خانگی برای فروکش کردن علائم آن استفاده می‌شود و سبب جلوگیری از گسترش ویروس می‌گردد. در عفونت مزمن هپاتیت B، درمان شامل بررسی شرایط و بیمار استفاده از داروهای ضد ویروسی جهت جلوگیری از آسیب رساندن به کبد می‌باشد. اگر بیماری به کبد آسیب جدی رسانده باشد، ممکن است جهت درمان پیوند کبد در نظر گرفته شود.

به طور خلاصه سه راه عمده زیر راه‌های اصلی انتقال هپاتیت ب می‌باشد:

راه‌های انتقال:

از مادر الوده به نوزاد (در ایران شایع‌ترین راه است.

از راه تزریق (تزریق خون، اعتیاد تزریقی، حجامت، خالکوبی

از راه جنسی

اگر همسر فرد ناقل واکسینه نشده باشد حدود ۵ درصد احتمال انتقال وجود دارد که با تزریق واکسن این احتمال به حدود صفر می‌رسد

مراقبت در منزل:

کاهش فعالیت: کاستن از میزان فعالیت و هماهنگ کردن آن با توان خود، نکته‌ای مهّم است. شما نباید دائماً در بستر استراحت نمائید اما باید به نیاز بدن خود، هنگامی که خسته می‌شوید توجه نمائید. از رفتن به سرکار و مدرسه مگر در صورتیکه حجم کارهایتان در توان شما باشد اجتناب کنید. از ورزش شدید بپرهیزید. بتدریج که بهتر می‌شوید می‌توانید رفته رفته به فعالیت معمولی خود باز گردید، در صورتیکه سریعاً و بدون توجه به توان خود، فعالیتهای عادی خود را شروع کنید ممکن است مجدداً بیمار شوید.
تغذیه مناسب: اگر چه ممکن است اشتها نداشته باشید امّا تغذیه مناسب لازم است، اکثر مبتلایان با گذشت روز دچار بدتر شدن حالت تهوع و بی‌اشتهایی می‌شوند. خوردن یک وعدة غنی و کامل در صبح و وعده‌های سبک‌تر در ساعات بعدی مفید می‌باشد. پزشکان رژیم غذایی پرکالری – پرپروتئین را برای بیماران هپاتیتی توصیه می‌کنند.

جلوگیری از کم آب شدن بدن: بسیار مهّم است هنگامی که مبتلا به هپاتیت B هستید مخصوصاً اگر استفراغ می‌‌کنید آب به میزان زیاد بنوشید. اگر تحمل می‌کنید نوشیدن آب گوشت و میوه با توجه به تامین کالری بیشتر برای شما، مفید می‌باشد. بسیاری از نوشیدنیهایی که ورزشکاران استفاده می‌کنندو در فروشگاهها موجود می‌باشد در صورت استفراغ می توانندمواد معدنی و الکترولیت‌های ازدست رفته را جبران نمایند.
اجتناب از الکل و داروها: هپاتیت متابولیسم الکل و برخی داروها را مختل می‌کند. این مواد روند تخریب کبد را تسریع می‌کنند. اگر داروی تجویز شده توسط پزشک را استفاده می‌کنید ممکن است پزشک مصرف دارو را تا بهبود کامل کبد به تعویق اندازد. به هر حال بدون توصیه پزشک، خودسرانه دارو مصرف نکنید. در مورد تمام داروهای مصرفی خود اعم از تجویز شده، داروهای گیاهی و استامینوفن از پزشک خود سؤال کنید. استامینوفن میتواند باعث تخریب کبد شود.

کنترل خارش بدن: برخی از افراد مبتلا به هپاتیت، گاهی دچار خارش پوست بدن می‌شوند، کنترل این وضعیت با خنک نگهداشتن پوست، اجتناب از در معرض آفتاب قرار گرفتن، پوشیدن لباسهای نخی و استفاده از برخی داروها مقدور می‌باشد. در صورت تمایل به استفاده از دارو حتماً با پزشک خود مشورت نمائید و دستورات درج شده روی بسته دارو مطالعه کنید و در صورت بروز هر گونه عارضه، مصرف دارو را قطع نمائید.

درمانهای دیگر:

برخی از افراد مبتلا به هپاتیت B حاد دچار استفراغ و از دست دادن شدید آب می‌شوند در این موارد شاید نیاز به بستری در بیمارستان برای دریافت مایعات وریدی باشد.

درمان دارویی:

برای افراد مبتلا به هپاتیت B حاد استفاده از دارو های ضدویروسی توصیه نمی‌شود. در هپاتیت B مزمن که ویروس دارای فعالیت تکثیر شونده بوده و یا روند تخریبی کبد شروع شده باشد این دارو ها توصیه می شوند. در واقع دریافت داروهای ضدویروسی در موارد مزمن هپاتیت B بستگی به حضور آنتی ژن سطحی ویروس هپاتیت B (HBSAg)، مقدار DNA این ویروس و نیز میزان آنزیمهای کبدی در خون دارد.

داروهای ضدویروسی که مورد استفاده قرار می‌گیرند:

اینترفرون‌ها مانند interferon alfa-2b و pegylated interferon alfa -2a.
مهارکنندة آنزیم نوکلئوزید ترانس کریپتاز معکوس (NRTIS) مانند adefovir, lamivudine, and entecavir.
سنجیدن فوائد درمان در مقابل خطرات آن الزامی است. درمان در ۴۰% موارد هپاتیت B مزمن مفید خواهد بود.

 

درمان جراحی:

هپاتیت B کبد را آلوده می‌کند و معمولا نیاز به درمان جراحی ندارد. بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن که مبتلا به آسیب کبدی جدی شه اند است ممکن است نیاز به پیوند کبد داشته باشند. در موارد کمی هپاتیت B حاد سریعاً به سمت نارسائی کبد پیش می‌رود که هپاتیت برق آسا نامیده می‌شود. در این موارد نیز شاید نیاز به پیوند کبد باشد.

 

پیشگیری

روشهای پیشگیری و کنترل وجود دارند که عبارتند از:

2-کنترل و جدا کردن خونهای آلوده

۳- تزریق ایمنوگلوبین ( HBIG ) به نوزدان که از مادر مبتلا متولد شده و افرادی که با بیماران تماس داشته

۴- عدم مصرف خون کسانی که هرگونه ناراحتی کبدی دارند

۵- استفاده از وسایل مانند دستکش هنگام معاینه بیمار و ……..

۷- اجتناب از رفتارهای اجتماعی پر خطر وخطرساز که انتشار ویروس را تسهیل می‌کند

واکسن هپاتیت B در کودکان در حال حاضر به صورت ترکیبی با واکسن پنتا والان به صورت ترکیب با واکسن های دیفتری ،کزاز ، سیاه سرفه و هموفیلوس آنفلو آنزا در سنین 2 ، 4 و6 ماهگی به کودکان تزریق می شود.

تزریق واکسن ضد ویروس هپاتیت B دربالغین به صورت سه دوز با فواصل صفر، یک‌ماه و 6 ماه می‌تواند بیش از 95 درصد، مانع از ابتلا به این بیماری شود. شما هم می‌توانید با تلقیح واکسن، از ابتلای خود در برابر این عفونت محافظت کنید

هپاتیت C

ویروس هپاتیت HCV) C)

هپاتیت “سی” نوعی بیماری کبدی است که در اثر عفونت با ویروس هپاتیت “سی” رخ می دهد. ویروس هپاتیت “سی” در سلول های کبدی زندگی می کند و موجب التهاب کبد(هپاتیت ) می شود. این ویروس همچنین می تواند موجب آسیب های دائمی کبد مثل سیروز (تنبلی کبدی) و سرطان کبد و نارسایی کبد گردد( برای اطلاعات بیشتر به کتاب جامع بیماری های کبدی ایران مراجعه شود). بسیاری از بیماران تا زمانیکه دچار آسیب کبدی شوند از بیماری خود بی اطلاع هستند و این امر ممکن است چندین سال پس از آلوده شدن فرد به ویروس هپاتیت “سی” رخ دهد. بلافاصله پس از اینکه فردی به ویروس هپاتیت “سی” آلوده شود وارد مرحله کوتاه مدت و ابتدایی (فاز حاد) بیماری میگردد. در بعضی افراد پس از این مرحله ویروس هپاتیت به طور دائمی از بدن پاک شده و هرگز مشکل کبدی پدید نمی اید ولی حدود 85 درصد افرادی که به این ویروس مبتلا می شوند وارد فاز پیشرفته و طولانی مدت بیماری(هپاتیت سی مزمن) می شوند. بر اساس تخمین سازمان بهداشت جهانی 170 میلیون ناقل هپاتیت “سی” د رجهان وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون مورد مرگ د راثر هپاتیت اتفاق می افتد . در سال 1379 در زندان های کشور اپیدمی هپاتیت “سی” در حدود 20 در صد بود که با توزیع سرنگ یک بار مصرف در بین زندانیان این بیماری کاهش یافت به گونه ای که در سال 84 حدود 5 درصد از معتادان تزریقی به هپاتیت “سی” مبتلا بوده اند. در حال حاضر حدود 200 هزار بیمار هپاتیت “سی” در ایران شناسایی  شده اند .سابقه  تزریق  خون  قبل  از  سال 1375  یکی از علل ابتلا  می باشد.

ابتلا به هپاتیت “سی” چگونه رخ می دهد؟

بیماری هپاتیت “سی” توسط هپاتیت “سی” ایجاد می گردداین ویروس پس از تماس فرد با خون بیمار مبتلا به هپاتیت “سی” وارد بدن می شود.هپاتیت “سی” از خون یک فرد به  خون فرد دیگر منتقل می شود ولی از طریق بغل کردن ، بوسیدن ، سرفه یاعطسه کردن و آب یا غذای مشترک منتقل نمی شود. ویروس هپاتیت “سی” در محیط خارج از بدن و درون خون خشک شده نیز به مدت سه ماه زنده می ماند ولی با جو شاندن در 100 درجه سانتیگراد و به مدت 5 دقیقه از بین می رود.

امکان انتقال هپاتیت “سی” در موارد زیر وجود دارد:

  1. استفاده از سرنگ ها یا دیگر و سایل که جهت تزریق دارو ها و موادغیر مجاز (مواد مخدر) به کار می روند به صورت مشترک . این روش شایع ترین روش انتقال هپاتیت سی در بسیاری از کشور ها است.
  2. خدمات پزشکی و دندانپزشکی و خالکوبی ,حجامت,تاتو کردن,*سوراخ کردن گوشدرمحل های نا مطمئن و با وسایل آلوده
  3. دریافت خون یا عضو اهدایی قبل از سال 1375
  4. تماس پزشکان و کار کنان مراکز بهداشتی-درمانی با خون فرد آلوده
  5. موارد نادر از مادر آلوده به هپاتیت “سی” به نوزادش در حین زایمان

شایعترین راه انتقال هپاتیت “سی” روش تزریقی است که بیش از 50 درصد موارد را شامل می گردد. انتقال هپاتیت “سی” از راه جنسی نسبت به هپاتیت “بی” کمتر است.شیر دهی موجب انتقال هپاتیت “سی” نمی شود.

* آیا ممکن است فردی هم هپاتیت “سی” داشته باشد هم هپاتیت “بی” ؟

با توجه به راههای مشترک انتقال این دو ویروس پاسخ مثبت است . اغلب کسانیکه آلودگی به هر دو ویروس را دارند  معتادان  تزریقی هستند. بررسی از نظر  عفونت HIVنیز مهم است.

* واکسن برا ی جلوگیری از انتقال هپاتیت “سی” وجود دارد؟

تاکنون واکسنی ساخته نشده که بتواند در برابر ویروس هپاتیت “سی” مصونیت ایجاد کند.

* کدام ویروس هپاتیت بیشتر از راه جنسی منتقل می شود؟

ویروس هپاتیت “بی” بیش از هپاتیت “سی” از راه تماس جنسی منتقل میشود . موارد هپاتیت “سی” ناشی از تماس جنسی غالبا در افرادی که شرکای جنسی متعدد دارند دیده میشود.با توجه به شباهت را ه های انتقال هپاتیت و ویروس عامل بیماری ایدز بسیاری از مبتلایان به ویروس ایدز بطور همزمان به ویروس هپاتیت “بی” و “سی” هم آلوده اند که این امر موجب تشدید علائم و مشکلات بیماران و کوتاه تر شدن عمر آنان می شود.

* اگر لباس کسی آغشته به خون بیمار مبتلا به هپاتیت بی و یا سی شود چه اقداماتی باید انجام داد؟

در صورتیکه لباس یا هر شیئی دیگری به خون فرد آلوده آغشته شود در ابتدا باید خون را با آب سرد در حالی که دستکش به دست است کاملا  شسته  شود. چون ویروس در خون خشک شده هم تامدتی باقی میماند،  بنابراین  باید خون  کاملا پاک شود. سپس با دو روش می توان وسیله را ضد عفونی کرد:

1- استفاده از مواد ضد عفونی کننده مانند مایعات سفید کننده و مواد کلر دار برای مدت 20 دقیقه .

2- جوشاندن برای مدت 20 تا 30 دقیقه

* آیا برای مبتلا یان به هپاتیت  سی محدودیتی از نظر ازدواج وجود دارد؟

یکی از را ههای انتقال هپاتیت “سی” می تواند انتقال از راه تماس جنسی با فرد آلوده باشد ولی شانس  این انتقال بسیار پایین است . بطوریکه  در اغلب موارد  هپاتیت  “سی”  از همسر  به طرف  مقابل منتقل  نمی شود . بنابر این فرد  آلوده  به هپاتیت “سی” می تواند ازدواج کند و میتواند بچه دار شود ولی توصیه های بهداشتی را رعایت کند.

* آیا وجود یک فرد ناقل در منزل خطرناک است؟

در صورتیکه دستورات ساده بهداشتی رعایت شود شانسی برای انتقال هپاتیت “سی” بین افراد خانواده باقی نمی ماند. نقش خود بیمار در پیشگیری از انتشار بسیار مهم است تا به حال  بدلیل  خصوصیات  این ویروس  دانشمندان موفق  به  ساخت واکسن  موثر نشده اند متاسفانه  مبتلایان را نمی توان  براحتی درمان کرد . لذا لازم  است  شما با رعایت نکات بهداشتی مانع از ابتلای خود ودیگران شوید.

موارد زیر در پیشگیری از انتقال ویروس نقش بسزایی دارند:

– زخم و بریدگی های پوست را خودتان  پانسمان  کنید. در صورت نیاز  به کمک  برای پانسمان زخم از دستکش استریل استفاده شود.

– در صورتیکه به این بیماری مبتلا هستید خون پلاسما اعضای بدن یا بافت اهدا نکنید.

– از سرنگ مشترک استفاده نکنید.

– از  ریش تراش  مسواک و لوازم  آرایشی  یا لوازم  شخصی دیگران  بطور مشترک استفاده نکنید.

– مواظب باشید در داخل خانه به صورت اشتباهی از مسواک همدیگر به صورت مشترک استفاده نکنید. بهتر است محل نگهداری مسواک ها و رنگ آنها متفاوت باشد.

علائم  و نشانه ها

دو نوع هپاتیت “سی” وجود دارد نوع اول هپاتیت “سی” حاد نامیده می شود و  به معنی عفونت کوتاه مدت است علائم این مرحله شبیه  آنفولانزای  خفیف است .  نوع  دوم  که هپاتیت “سی” مزمن  نامیده می شود به این  معناست که فرد به نوعی عفونت  جدی تر و طولانی  مدت مبتلا شده است.  اکثر بیماران وارد مرحله  مزمن  می شوند ولی  همچنان بدون علامت باقی  می مانند به همین علت در بسیاری از  موارد دیده  میشود  که فرد  تا 15 سال یا بیشتر تشخیص داده نشده باقی می ماند و به صورت اتفاقی بعد از اهدا خون یا بررسی کامل پزشکی متوجه ابتلا به هپاتیت “سی” می گردد.

اگر علائم هپاتیت “سی” در فردی ظاهر شوند این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

خستگی، تب اندک، سر درد، گلو درد خفیف ،کاهش اشتها ،تهوع، استفراغ، درد قسمت فوقانی راست شکم (روی کبد)،  درد مفاصل، خارش  پوست،  درد عضلانی ،ادرار پر رنگ و  زردی (حالتی که درآن پوست و سفیدی چشم بیمار به سمت زردی میرود).

هپاتیت “سی” به آهستگی موجب آسیب کبد بیمار میشود. حدود 85 در صد افرادیکه وارد مرحله مزمن  بیماری میشوند پس از 20  سال  یا  بیشتر دچار آسیب شدید  کبد  و اسکار کبدی (سیروز) می شوند. علائم سیروز عبارتند از:

– قرمزی کف دست ها (به علت گسترش و اتساع عروق خونی کف دست)

– تجمعی از عروق  خونی  زیر پوست به شکل عنکبوت  قرمز کوچک . این  حالت معمولا روی قفسه سینه و شانه ها و صورت دیده میشود.

– تورم شکم و پاها و صورت

– خونریزی از ورید های متسع  شده  دستگاه گوارش  که  خونریزی واریسی  گفته می شود و به صورت ملنا(مدفوع سیاه) خود را نشان می دهد.

– آسیب دستگاه عصبی و مغز که انسفالوپاتی نامیده می شود. انسفالوپاتی  می تواند علائمی مانند گیجی و اختلالات حافظه و تمرکز را در پی داشته باشد.

تشخیص هپاتیت “سی”

هپاتیت “سی”  با بررسی  شرح حال بیمار معاینه  وی و آزمایش های خونی  تشخیص داده می شود .  غالبا میزان آنزیم های کبدی  در خون  مبتلایان به  هپاتیت “سی”  بالا است.  هنگامی  که  پزشک به هپاتیت “سی”  مشکوک شود  وجود  آنتی بادیهای  ضد هپاتیت سی  را در خون بیمار بررسی می نماید .  در صورتیکه  آنتی بادی های  ضد هپاتیت “سی” در خون بیمار وجود داشته باشد برای تشخیص قطعی هپاتیت “سی” باید خون بیمار با آزمایش ریبا و پی سی آر  مورد  بررسی قرار گیرد.  آنتی بادیهای ضد ویروسی ” سی” در خون بیمار نشانگر این است که فرد در گذشته با ویرو س تماس داشته است ولی وجود مواد ژنتیکی هپاتیت سی در خون بیمار نشان می دهد  که وی در حال حاضر مبتلا به هپاتیت “سی” است. ویروس هپاتیت “سی” انواعی دارد وبه 1a,1bدلیل قبل از شروع درمان بررسی ژنوتایپ ضروری است . موارد  همین می باشند . انجام  شمارش ویروس نیز کمک کننده است.3aو 2aشدیدتر ازدر اکثر موارد جهت تعیین  اینکه آیا ویروس  هپاتیت “سی” موجب اسکار در کبد شده است یا خیر بیوپسی (نمونه برداری) از کبد صورت میگیرد.به این منظور پزشک  به سادگی و با  بی حسی موضعی  و سوزنی را از  فضای بین دنده های بیمار وارد  کبد نموده و نمونه کوچکی از بافت کبد را جهت  بررسی زیر میکروسکوپ جدا  می کند.

امروزه در بعضی  کشورها  کیت های  خانگی  بررسی هپاتیت “سی” وجود دارد  که خود بیمار  توسط  آنها می تواند بررسی کند  که آیا به این ویروس تماس  داشته است یا خیر و در صورت مثبت بودن تست با پزشک خود جهت  بررسی بیشتر ابتلای  قطعی به بیماری مشورت نماید.

* در چه مواردی باید جهت بررسی ابتلا به هپاتیت “سی” به پزشک مراجعه کرد:

  1. دارای عوامل خطر ابتلا به هپاتیت “سی” (مانند تزریق وریدی) هستید.
  2. دچار علائم  هپاتیت “سی” ( خستگی ، درد عضلانی ،کاهش اشتها ، تهوع و ادرار پر رنگ ، مدفوع  کم رنگ و تب  یا زردی)  بوده  ومشکوک  به  تماس با  فرد  مبتلا هپاتیت “سی” هستید.

تست خانگی شما از نظر هپاتیت “سی” مثبت شده است.

* در چه مواردی بیمار مبتلا به هپاتیت “سی” باید با اورژانس تماس بگیرد:

– خونریزی از مقعد یا استفراغ خونی

– در موارد گیجی شدید یا توهم

درمان هپاتیت سی

هپاتیت سی در مواردی نیاز به درمان دارویی دارد و در مواردی درمان دارویی لازم نیست . در صورتیکه آسیب کبدی خفیف باشد ممکن است نیازی به درمان نباشد. همچنین درمان داروئی به علت عوارض جانبی زیاد این داروها و همچنین گران بودن آنها همواره بهترین  انتخاب  نیست در صورتیکه پزشک معالج درمان دارویی را لازم بداند درمان با انترفرون و ریباویرین صورت می گیرد . آمپول اینترفرون  به صورت هفته ای  سه بار تزریق می شود . مقدار و مدت مصرف آن را پزشک  تعیین می کند. بیماران باید حداقل ماهی یک بار جهت بررسی و انجام آزمایشات مراجعه نمایند. امروزه  آلفا اینترفرون  جدیدی به نام پگ –اینترفرون معرفی شده که  هفته ای  یک بار تزریق می شود. این دارو گران قیمت است ولی تاثیربیشتری دارد . هپاتیت “سی” قابل درمان است و در صورت مصرف دقیق دارو تحت نظر پزشک امکان ریشه کنی آن وجود دارد.

میزان پاسخ به درمان به میزان آسیب کبدی بیمار مقدار ویروس موجود در بدن وی و نوع ویروس هپاتیت “سی” که فرد به آن مبتلا شده است بستگی دارد.شش نوع مختلف (که  ژنوتیپ  نامیده  میشود) از ویروس هپاتیت  “سی”  وجود دارد  نوع 1و2و3  در سراسر جهان یافت  میشود نوع 4 در آفریقای شمالی دیده می شود  نوع 5 در آفریقای جنوبی و نوع 6 در آسیا شایع است . درمان ژنوتیپ 1 مشکل تر از درمان ژنوتیپهای 2و3 است.

بخش مهمی  از درمان  هپاتیت “سی”  به  مراقبت فرد  از خود  بستگی دارد . بیمار می تواند با انجام ورزش  مصرف غذا و میوه های  سالم  ترک  دخانیات   پرهیز از مصرف  الکل  ومخدر  و  داروهایی  که  موجب  آسیب  کبدی  می شوند  از آسیب بیشتر کبد جلوگیری کرده و وضعیت بهتری داشته باشد.

ریباویرین

ریباویرین یک داروی خوراکی ضد ویروسی است که مصرف همزمان آن با انترفرون در درمان هپاتیت “سی” موثر است این دارو در حال حاضر نباید بتنهایی مصرف شود .مهمترین عارضه آن از بین رفتن گلوبول های قرمز خون می باشد.که ممکن است تا ده درصد موارد منجر به قطع دارو گردد. بنابراین هنگام مصرف ریباویرین در فواصل منظم باید توسط پزشک معاینه شوید و آزمایشهای لازم را انجام دهید. مدت مصرف این دارو 12-6 ماه می باشد این دارو نیز بسیار گران قیمت است.

بسیار مهم: هنگام مصرف داروی ریباورین نباید حاملگی در فرد و یا همسر او رخ  دهد . خطر عوارض جنینی  وجود دارد .  در این مورد  حتما از پزشک  معالج  اطلاعات  بیشتری را دریافت  کنید.

اینترفرون الفا چیست و چگونه عمل می کند؟

یک پروتئین است که سلول های  مختلف بدن در هنگام ابتلا  به عفونت های  ویروسی آن را ترشح می کنند تا در برابر عفونت مقاومت  کنند. درمان  با  اینترفرون الفا  نوعی از اینترفرون انسانی را به اینترفرونی که به بدنتان  خودش آن را می سازد ( برای  تحریک بیشتر  سیستم  ایمنی ) اضافه می کند . استفاده از این دارو می تواند  سبب  بروز علایمی شبیه  آنفولانزا شود که ممکن است دلالت بر موثر بودن درمان باشد. در حال حاضر دقیقا معلوم نشده است که چگونه این درمان در معالجه هپاتیت مزمن”بی” و “سی” عمل میکند. اینترفرون الفا ممکن است با حمله مستقیم  به ویروس هپاتیت عمل می کند یا ممکن است سیستم ایمنی بدن را طوری تنظیم کند که در غلبه بر ویروس کمک کند.

نحوه درمان با اینترفرون الفا چگونه است؟

درمان با اینترفرون الفا بوسیله تزریق است . شما می توانید آن را خودتان تزریق کنید یا آنکه پزشک پرستار یا فرد دیگری این کار را برایتان انجام دهد. میلیونها نفر درست مثل شما  تزریق را هر روز خودشان  انجام می دهند. به خاطر داشته  باشید  که بعد از  چند تزریق  این کار برای شما آسانتر خواهد شد  درمان با  اینتر فرون  الفا ر ا  بکار برید و مطمئن باشد بزودی به آن عادت خواهید کرد.

آیا درمان با اینترفرون الفا عوارضی هم دارد؟

شایعترین عوارض جانبی درمان  با اینترفرون الفا علایم  شبیه آنفولانزا هستند  که معمولا بعد از چند هفته  کاهش پیدا می کنند . این عوارض شامل تب ، لرز و دردهای  عضلانی است.این عوارض  در شروع درمان شایع  هستند و نباید شما را بترسانند. اگر شما سوالی درباره عوارض ایجاد شده برای خودتان یا درباره  درمان دارید برای اطمینان  با  پزشک خود تماس بگیرد . مهم  است  که  بخاطر داشته باشید هر چند که درمان می تواند در ابتدا شما را ناراحت کند اما احتمال پاک شدن بدن از ویروس در افرادی که دچار این عوارض می شوند  بیشتر است. خیلی مهم  است  که  شما مطابق آنچه  پزشکتان تجویز کرده است درمان را ادامه بدهید. تنها  در این صورت که شما می توانید  بیشترین بهره را از درمان اینترفرون الفا ببرید.

چگونه می توان از بعضی عوارض جانبی رها شد؟

برای رهایی از بعضی عوارض جانبی اینترفرون الفا از دستورات زیر پیروی کنید:

الف) ضد دردها از قبیل استامینوفن یا ایبوبروفن می توانند برای جلوگیری یا آرام بخشی نسبی تب و درد بکار روند.

ب) تزریق اینترفرون الفا به هنگام خواب به شما اجازه خواهد داد تا در زمان بروز علایم شبیه آنفولانزا خواب باشید.

ج) انرژیتان را حفظ کنید :بکوشید تا بیشتر استراحت کنید.

د) به اندازه کافی مایعات بنوشید قبل از درمان و طی درمان مایعات کافی بنوشید.

ه) غذاهای متعادل بخورید:از وجود مقدار کالری لازم در هر وعده غذایی اطمینان داشته باشید.

و) به چیز های مثبت فکر کنید:دور نمای فکری سالمی داشته باشید.

 

سطوح ونوع ارائه خدمات در برنامه مراقبت هپاتیت در واحد های بهداشتی و درمانی تحت پوشش دانشگاهها :

تعاریف بیماری هپاتیت :

موردی که علائم بالینی هپاتیت B حاد یا مزمن را داشته باشد و این علائم شامل :

خستگی ،درد شکم ، بی اشتهایی تهوع واستفراغ متناوب و زردی و یا فردی که سطح آمینوترانسفراز سرم وی بیش از2/5-2 برابر طبیعی باشد

وظایف سطح اول (خانه های بهداشت) :

) سطح دوم ارائه خدمات (مراکز بهداشتی و درمانی )

سطح چهارم (بیمارستان ویا مراکز درمانی و آزمایشگاههای تخصصی و فوق تخصصی)

واحد مبارزه با بیماریهای شبکه بهداشت و درمان شهرستان شهریار

فاضل پنجه ای کارشناسای مسئول بیماریهای واگیر

منبع : کتاب هپاتیت “سی” / مولف : دکتر سید موید علویان

خروج از نسخه موبایل