مکانیسم ماشه؛ تهدید روانی با تیغ کند بر اقتصاد ایران/ بازار ارز قربانی جنگ روانی

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، در روزهایی که زمزمه فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» دوباره در رسانه‌های غربی و صفحات مجازی معاند طنین انداخته است، بازار ارز ایران ملتهب شده است، اما پشت این التهاب چه‌خبر است؟ آیا واقعاً تحریم تازه‌ای در راه خواهد بود یا همه ماجرا به جنگ روانی محدود می‌شود؟

این خبر، که در نگاه اول یادآور بازگشت تحریم‌های گسترده به چرخه اقتصاد کشور است، به‌گفته کارشناسان بیش از آن‌که پیامد عملی و اقتصادی داشته باشد، محصول فضاسازی و عملیات روانی است. بررسی مسیر برجام از تیر ۱۳۹۴ تا امروز نشان می‌دهد که این سازوکار سال‌ها قبل کارکرد واقعی خود را از دست داده است و اکنون بیشتر در قامت ابزاری رسانه‌ای برای فشار بر افکار عمومی و تحریک انتظارات تورمی، به‌کار گرفته می‌شود.

* تحریم جدیدی در برجام لغو نشد که امروز بازگردد/ دشمن و دلالان ارزی جوسازی می‌کنن

علی جعفری آذر، نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی، درباره انتظارات شکل‌گرفته در بازارهای مالی درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها علیه کشورمان، با بیان اینکه تحریمی در برجام لغو نشده است که در «اسنپ‌بک» بازگردانده شود، گفت: جامعه ما باید در برابر مسائل این‌چنینی همچون تحریم‌ها، اسنپ‌بک و موارد مشابه واکسینه شود.

وی با اشاره به فضاسازی‌ها و جوسازی‌های روانی درباره آثار فعال‌سازی اسنپ‌بک اظهار کرد: این فضاسازی‌ها و جوسازی‌ها توسط شبکه رسانه‌ای دشمن و سودجویان در بازار ارز صورت می‌گیرد.

جعفری آذر افزود: آنچه این روزها باعث افزایش قیمت ارز شده، نه مسائل اقتصادی، بلکه آثار روانی ناشی از فضاسازی‌ها و جوسازی‌های معاندین و سودجویان است.

نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: واقعیت این است که ما در سال‌های گذشته همواره شاهد تصویب و اعمال تحریم‌های گسترده و طولانی‌مدت از سوی آمریکا و اروپا علیه کشورمان بوده‌ایم که خودِ آنها در سال‌های اخیر از لفظ «تحریم فلج‌کننده» برای آن استفاده کرده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: پس از اجرای برجام هم تحریمی برداشته نشد که امروز با فعال‌سازی مکانیسم ماشه بازگردانده شود و بنابراین فعال‌سازی آن تنها جنبه روانی دارد.

جعفری آذر تأکید کرد: جامعه ما باید در برابر بار روانی تحریم‌ها واکسینه شود و مسئولان نیز باید دراین‌باره از طریق رسانه‌ها با مردم گفت‌وگو کنند.

وی اظهار داشت: لازم است درباره ذخایر ارزی کشور و میزان فروش و صادرات نفت ـ با رعایت ملاحظات محرمانه، برای آرام کردن فضای جامعه با مردم صحبت شود تا آرامش بیشتری در جامعه حاکم شود.

نماینده مردم تبریز در پایان گفت: قطعاً اگر با مردم دراین‌باره گفت‌وگو کنیم، آثار روانی مثبتی به‌دنبال خواهد داشت و شاهد آرامش در بازار خواهیم بود.

* مکانیسم ماشه بر کاغذ، فشار بر اعصاب
گفت‌وگو با کارشناسان اقتصادی و نمایندگان مجلس نشان می‌دهد که بخش حقوقی و اقتصادی مکانیسم ماشه در وضعیت فعلی، عملاً خنثی است. به‌گفته کارشناسان، تحریم‌های اصلی علیه ایران پیش‌تر توسط آمریکا و اروپا خارج از چارچوب شورای امنیت اعمال شده است و ازهمین‌رو بازگشت تحریم‌های برجامی تغییری عملی در تجارت و ذخایر ارزی کشور ایجاد نخواهد کرد.

به‌باور برخی کارشناسان «اصل تهدید مکانیسم ماشه بیشتر پایه رسانه‌ای دارد. بازار ارز ایران به‌دلیل کوچک‌بودن و حساسیت به اخبار، مستعد واکنش‌های هیجانی است و همین نقطه‌ضعف، ابزار کار رسانه‌های معاند و سودجویان داخلی شده است.»

سابقه تاریخی؛ مکانیسمی که هرگز تیغش تیز نشد

زمانی که برجام در سال ۲۰۱۵ امضا شد، بسیاری امیدوار بودند که لغو تحریم‌ها موتور تازه‌ای برای اقتصاد ایران روشن کند، اما واقعیت این بود که بخش محدودی از تحریم‌ها، عمدتاً در حوزه هسته‌ای، تعلیق شد و همان موقع هم بانک‌های بزرگ و مسیرهای مالی اصلی همچنان بسته باقی ماند.

سه سال بعد، خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های پیش‌تر معلق‌شده، همه امیدها را از بین برد. آن‌چه اجرا شد، در عمل همان فشارهای یکجانبه‌ای بود که خارج از شورای امنیت وضع شده بودند، این یعنی «مکانیسم ماشه» حتی پیش از آن‌که فعال شود، عملاً از نظر اقتصادی خاصیت خود را از دست داده بود.

جنگ روانی؛ زمین بازی مشترک دشمن و دلال

امروز، وقتی کشورهای غربی دوباره از مکانیسم ماشه حرف می‌زنند، بخش اقتصادی ایران اتفاق تازه‌ای را تجربه نمی‌کند، اما بازار ارز به‌دلیل حساسیت بالایش، به‌سرعت واکنش روانی نشان می‌دهد.

کارشناسان بازار ارز می‌گویند که دلالان با شنیدن اولین موج خبر، خریدهای سریع و عمده انجام می‌دهند، قیمت‌ها را بالا می‌برند و سود کوتاه‌مدت به جیب می‌زنند، این همان نقطه‌ای است که فضای رسانه‌ای دشمن با منافع سفته‌بازان داخلی گره می‌خورد.

در این ایام بارها این جمله از سوی کارشناسان اعلام شده است که «تحریم‌های اصلی علیه ایران بر اساس قوانین داخلی آمریکا و اروپا وضع شده‌اند و مکانیسم ماشه صرفاً یک ابزار نمادین در ساختار شورای امنیت است، حتی اگر فعال شود، دیوارهای واقعی تجارت و انتقال ارز همان‌طور که هست باقی می‌ماند.»

بنابراین در میدان اقتصاد واقعی، مکانیسم ماشه امروز همان «تیغ کند» سال‌های گذشته است، اما در میدان جنگ روانی، هر بار که نامش در تیتر بیاید، موجی از هیجان و ترس می‌تواند بازار را به هم بریزد.

نبض آرامش اقتصادی در چنین شرایطی، در دستان مدیریت رسانه‌ای و کنترلی است. اگر این نبض به موقع و با دقت گرفته شود، بحران مصنوعی قبل از تبدیل‌شدن به بحران واقعی خنثی خواهد شد.