ظرفیت‌های سازمان همکاری شانگهای و فرصت‌های اقتصادی ایران با ۴عضو کلیدی

به گزارش پایگاه خبری خبرشهر، سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، به چین برای شرکت در بیست‌وپنجمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهریور ۱۴۰۴، نقطه عطفی در دیپلماسی اقتصادی کشور محسوب می‌شود. ایران که از سال ۲۰۲۳ به عضویت دائم این سازمان درآمده، اکنون تلاش دارد از ظرفیت این بلوک مهم منطقه‌ای برای توسعه روابط تجاری و کاهش اثر تحریم‌ها استفاده کند. شانگهای با حضور قدرت‌های اقتصادی بزرگی مانند چین، روسیه و هند، بستری ارزشمند برای همکاری‌های چندجانبه و شکل‌دهی به نظم اقتصادی چندقطبی است.

ایران در این سفر با امضای بیش از ۲۰ سند همکاری اقتصادی، بار دیگر پیام روشنی به جامعه بین‌المللی مخابره کرد: تهران مصمم است از مسیر همگرایی با شرق و کشورهای عضو شانگهای، راه‌های تازه‌ای برای توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری بیابد. در این گزارش، ضمن نگاهی به جایگاه سازمان شانگهای، ظرفیت‌های روابط دوجانبه ایران با سه عضو کلیدی این سازمان یعنی چین، روسیه و هند و همچنین پاکستان به‌عنوان همسایه مهم با ظرفیت اقتصادی مشترک بررسی می‌شود.

چین؛ شریک راهبردی در چارچوب توافق ۲۵ ساله

چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، نقشی محوری در سازمان همکاری شانگهای دارد. روابط تهران و پکن در سال‌های اخیر بر پایه توافق جامع ۲۵ ساله (امضا شده در ۲۰۲۱) وارد مرحله‌ای تازه شده است. در دیدار اخیر پزشکیان با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، دو طرف بار دیگر بر اجرای این توافق تأکید کردند.

سرمایه‌گذاری در بخش انرژی، توسعه زیرساخت‌ها، انتقال فناوری و همکاری در حوزه سلامت و دارو از مهم‌ترین محورهای توافقات اخیر بوده است. ایران همچنین پیشنهاد ایجاد کارگروه مشترک دارو و تجهیزات حیاتی و همکاری در فناوری‌های نوین را مطرح کرده که می‌تواند علاوه بر تأمین نیازهای داخلی، بستری برای صادرات محصولات ایرانی به بازارهای شرق آسیا باشد.

از منظر تجاری، چین نخستین شریک وارداتی ایران است و بخش بزرگی از نفت ایران نیز به این کشور صادر می‌شود. رفع موانع بانکی و گمرکی که در مذاکرات اخیر مطرح شد، در صورت تحقق، می‌تواند حجم مبادلات تجاری دو کشور را به سطحی فراتر از وضعیت فعلی برساند و ایران را به یکی از حلقه‌های اصلی زنجیره تأمین شرق آسیا بدل کند.
تاکید مدنی زاده بر توسعه روابط با چین
وزیر اقتصاد که ریاست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و چین را بر عهده دارد، در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، بر پیگیری موضوعات اقتصادی و افزایش حجم تبادلات تجاری میان دو کشور تأکید کرد.

وی گفت:‌سعی می‌کنیم ظرف یکی دو ماه آینده موضوعات مطرح شده در سفر را پیگیری کنیم و به نتایج برسیم.

روسیه؛ همگرایی اقتصادی در اوراسیا

روسیه به‌عنوان دیگر قدرت بزرگ عضو شانگهای، در سال‌های اخیر روابط راهبردی خود با ایران را گسترش داده است. دیدار پزشکیان با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، بر اجرای توافقنامه بلندمدت اوراسیا تمرکز داشت؛ توافقی که مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کرده و می‌تواند زمینه‌ساز افزایش تعاملات تجاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شود.

این توافق، فرصتی کم‌نظیر برای دسترسی بیشتر ایران به بازار کشورهای حوزه اوراسیا، از جمله روسیه، قزاقستان، بلاروس و ارمنستان فراهم می‌کند. همکاری در حوزه حمل‌ونقل ریلی و دریایی، تکمیل کریدور شمال ـ جنوب، و افزایش مبادلات کشاورزی و انرژی از جمله محورهای اصلی همکاری دو کشور است.

ایران و روسیه همچنین در سازمان شانگهای می‌توانند با هم‌افزایی ظرفیت‌های سیاسی و اقتصادی، سازوکارهای تازه‌ای برای مقابله با تحریم‌ها و گسترش همکاری‌های بانکی ایجاد کنند. این همگرایی، جایگاه ایران را در مسیر ترانزیتی شرق ـ غرب و شمال ـ جنوب تقویت خواهد کرد.

هند؛ فرصت‌های خاص انرژی و ترانزیتی
هند، دیگر عضو کلیدی شانگهای، با رشد اقتصادی پایدار و نیاز فزاینده به انرژی، می‌تواند یکی از شرکای راهبردی ایران در آینده باشد. دهلی‌نو در سال‌های گذشته علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بندر چابهار و کریدورهای ترانزیتی ایران بوده است.

با توجه به نیاز روزافزون هند به منابع انرژی و نزدیکی جغرافیایی ایران، امکان گسترش صادرات نفت و گاز ایران به این کشور وجود دارد. همچنین همکاری در بخش فناوری اطلاعات و داروسازی از دیگر زمینه‌های قابل توجه برای توسعه روابط است.

ایران می‌تواند با استفاده از ظرفیت شانگهای، چارچوبی پایدار برای همکاری با هند تعریف کند؛ چارچوبی که از فشار تحریم‌های غرب بکاهد و مسیر سرمایه‌گذاری‌های مشترک در پروژه‌های زیرساختی را هموار سازد.

پاکستان؛ همسایه راهبردی با ظرفیت‌های اقتصادی مشترک

پاکستان به‌عنوان همسایه شرقی ایران و عضو فعال سازمان همکاری شانگهای، ظرفیت‌های گسترده‌ای برای همکاری اقتصادی دارد. در سفر اخیر پزشکیان، ایران و پاکستان بر توسعه مبادلات تجاری، سرمایه‌گذاری مشترک در انرژی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل و ایجاد سازوکارهای بانکی برای تسهیل تراکنش‌ها تأکید کردند.

ارتباط نزدیک جغرافیایی، وجود کریدورهای ترانزیتی مشترک و اشتراک منابع طبیعی می‌تواند فرصت‌های اقتصادی تازه‌ای برای ایران فراهم کند. همکاری‌های دوجانبه با پاکستان، علاوه بر تقویت تجارت، می‌تواند راه را برای دسترسی بهتر ایران به بازارهای جنوب آسیا هموار سازد و اثرگذاری سازمان شانگهای را در اقتصاد منطقه افزایش دهد.

سازمان همکاری شانگهای از آغاز تأسیس خود بستری برای مقابله با یکجانبه‌گرایی و فشارهای غرب بوده است. ایران در اجلاس اخیر با ارائه ابتکاراتی همچون ایجاد مرکز مطالعات امنیتی و همکاری در فناوری‌های نوین نشان داد که به دنبال نقش‌آفرینی فعال در این بلوک است.

تقویت روابط دوجانبه با چین، روسیه، هند و پاکستان، همزمان با گسترش همکاری‌های چندجانبه در شانگهای، می‌تواند به ایران کمک کند تا مسیر تازه‌ای برای رشد اقتصادی ترسیم کند؛ مسیری که متکی بر ظرفیت‌های داخلی و همگرایی منطقه‌ای است و توان تاب‌آوری اقتصاد ملی را افزایش می‌دهد.

سفر رئیس‌جمهور ایران به چین و حضور در اجلاس شانگهای با امضای بیش از ۲۰ سند همکاری، نشانه‌ای از عزم تهران برای تعمیق روابط اقتصادی با شرق است. چین، روسیه، هند و پاکستان هر کدام ظرفیت‌های ویژه‌ای برای همکاری با ایران دارند؛ از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و انرژی تا توسعه کریدورهای ترانزیتی و ایجاد سازوکارهای مالی مستقل.

شانگهای امروز تنها یک سازمان امنیتی ـ منطقه‌ای نیست؛ بلکه به بستری راهبردی برای شکل‌دهی به نظم اقتصادی نوین بدل شده است. ایران اگر بتواند از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری کامل کند، راه تازه‌ای برای توسعه اقتصادی، کاهش وابستگی به غرب و افزایش قدرت چانه‌زنی در عرصه بین‌المللی خواهد یافت.